نزديك به دو ماه از شروع حمله نظامى روسيه به اوكراين ميگذرد. فضاى غبار آلود اوليه جنگ كم كم در حال فرو نشستن است. هر چند اين جنگ ٨ سال گذشته با كودتاى آمريكا و فاشيستهای اوكراين كه منجر به سرنگونى يانوكوويچ رئيس جمهور پرو روسيه آغاز شده است با حمله ٢٤ فوریه روسیه به اوکراین ابعاد گسترده تری پیدا کرده است. ضميمه كردن شبه جزيره كريمه و الحاق آن به روسيه با كمترين مقاومت و تلفات به سرانجام رسيد! اما جنگ در دو استان روس نشين “لوهاسنگ” و “دونستك” بيش از ٨ سال است ادامه داشته و حدود ١٤ هزار نفرعمدتا روس تبار جان خود را از دست داده اند و دهها هزار نفر هم آواره شده اند. صرف نظر از اینکه این جنگ چقدر طول بکشد اما ابعاد آن سیمای جهان معاصر را برای سالها تغییر خواهد داد. اولاف شولتز صدراعظم آلمان در ٢٧ فوریه اعلام کرد که “وارد عصری جدید” شده ایم. امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در دوم مارس گفت: “ناظر یک تغییر دوران” هستیم. بایدن رئیس جمهور آمریکا از “جنگ طولانی” حرف میزند. دولت ائتلافی سوسیال دمکرات و سبزها بر سر بودجه نظامی یک صد میلیارد یورویی توافق کرده اند.
تا قبل از حمله روسیه اکثر مردم دنیا روسیه را فقط با منابع سرشار از گاز و نفت و معادن و صادرات اسلحه میشناختند. اما با شلیک اولین موشک بحث تورم افسار گسیخته در جهان، کمبود مواد غذایی و بحث قحطی در کشورهای آفریقایی، خطر درگیری گسترده و اتمی، برخی از تبعات فوری آن برای موجودیت آینده جهان هستند. تولید یک سوم غلات دنیا در روسیه و اوکراین و هرگونه اختلال در آن بلافاصله روی حیات مردم آفریقا و خاورمیانه تاثیر مستقیم دارد.
جنگ کنونی نتیجه رقابتهای دول امپریالیستی و قربانی اصلی آن مردم بی دفاع اوکراین بر اثر جنگ و مردم روسیه در نتیجه تحریمهای اقتصادی است. منافع آمریکا در ادامه این جنگ هر روز برجسته تر میشود. هیچ یک از اعضای دولت جو بایدن، درباره پایان دادن به جنگ صحبت نمی کنند، فقط از ارائه تسلیحات بیشتر برای اوکراینی ها برای ادامه جنگ و اعمال تحریم های بیشتر علیه روسیه صحبت می کنند.
بایدن اعلام کرده است که هدف از اعمال تحریمهای روسیه، تحمیل درد و رنج بر این کشوراست تا جایی که مردم روسیه شورش کنند و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را از قدرت سرنگون کنند! ما بارها اعلام کرده ایم که تحریمهای اقتصادی و فلج کننده مانند سلاح کشتار جمعی عمل میکنند. محاصره اقتصادی عراق باعث مرگ بیش از نیم میلیون نفر کودک عراقی شد و مادلین البرایت وزیر خارجه وقت آمریکا در جواب سئوال خبرنگار بی بی سی گفت: “ارزش اش داشت.”
تجربه تحریمهای اقتصادی نشان داده است که به جای اینکه مردم را علیه رهبرانشان بشوراند مردم را دنبال علت بیرونی دردشان میفرستد و خشم مردم را به جای رهبران خود متوجه بانیان تحریم در بیرون مرزها میکند. با گذشت زمان، افراد قربانی یاد میگیرند که به کم قانع باشند و عزم خود را برای ایستادگی در برابر قلدر خارجی جزم‌تر کنند. نمونه این تحریمها کوبا، کره شمالی، عراق، لیبی، ونزولا و رژیم اسلامی ایران هستند. هر چند تحریمها علیه روسیه به علت عضویت روسیه در شورای امنیت جنبه بین المللی پیدا نکرده است و تاکنون ٤٨ کشور به آن پیوسته اند و کشورهای بزرگی مانند چین، هند، برزیل، آفریقای جنوبی در راس قاره آفریقا و در آسیا به جز کره جنوبی و ژاپن کشوری دیگری نپیوسته است. این باعث سرخوردگی بزرگی برای آمریکا شده است. روسیه در کنار نفت و گاز طبیعی، تامین کننده عمده گندم و سایر محصولات کشاورزی و کود است. منع روسیه از حضور در بازار جهانی نه تنها باعث افزایش قیمت گاز و نفت خام میشود بلکه باعث کمبود مواد غذایی و تورم میشود.
اتحاد شکننده اروپای متحد
بایدن نه تنها از مردم آمریکا انتظار دارد که رنج اقتصادی ناشی از تأثیرات جانبی تحریمهای او را تحمل کنند، بلکه انتظار دارد اروپایی‌ها نیز با وجود اینکه هزینه‌های زندگی آنها بالا می‌رود، همراهی کنند. اتحادیه اروپا برای ٤٠ درصد گاز طبیعی و ٢٧ درصد از نفت خود به روسیه وابسته است. آلمان به ویژه به روسیه به عنوان تامین کننده اصلی انرژی خود وابسته است. سئوال این است که اتحادیه اروپا تا چه زمانی تحت تاثیر سیاست خارجی یکجانبه ایالات متحده قرارخواهد گرفت؟ آیا تورم افسارگسیخته منجر به ناآرامی های مدنی و ازهم پاشیدگی اتحاد اروپا خواهد شد؟ بعد از جنگ اوکراین، انتظار میرفت که بلوک طرفدار اروپا و آمریکا برنده انتخابات مجارستان شوند اما ویکتور اوربان طرفدار روسیه برای یک دوره ٤ ساله دیگر با ٥٣ درصد آراء نخست وزیر مجارستان شد تا شکاف در اتحادیه اروپا را برای ٤ سال دیگر تثبیت کند. انتخاب الکساندر وچیک با ٦٠ درصد آراء به ریاست جمهوری صربستان پیروزی روسیه عنوان شده است. در تازه ترین نظر سنجی در مورد انتخابات ریاست جمهوری فرانسه سه روز قبل از رای گیری در روز یکشنبه انجام شده است، ٦٦ درصد از فرانسویان خواهان کنار رفتن ماکرون از قدرت هستند! فاصله آراء امانوئل ماکرون و مارین لوپن، نامزد راستگرایان افراطی و رهبر حزب “اتحاد ملی” بسیار کم شده است. ممکن است انتخابات سال ٢٠١٧ دوباره تکرار شود. اتحادیه اروپای تضعیف شده که نتواند با روسیه کنار بیاید، شانس اش به عنوان یکی از قطب های جهان چندقطبی را به حداقل می رساند! نارضایتی عمومی در انگلستان در مورد افزایش بی سابقه قیمت مواد خوراکی و حاملهای انرژی دولت محافظه کار را با مشکلات جدی روبرو کرده است.
حباب برتری دلار
تحریمهای گسترده آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه مکرراً نشان میدهد که هیچ ذخایر ارز خارجی در دست بانک‌های ایالات متحده یا بریتانیا امن نیستند! در هر تند پیچ سیاسی یا نظامی آن ذخائر میتواند به میل آن دولت‌ها مصادره شود. چین پس از بحران اقتصادی سال ٢٠٠٨ شاهد لرزش دلار بود. ارزی که به دارایی واقعی کمی بستگی دارد، یعنی چاپخانه فدرال رزرو ایالات متحده در حال کار و چاپ است. چین بعد از بحران ٢٠٠٨ شروع به امضای قراردادهای سوآپ ارزی با سایر کشورها کرد. یک قرارداد سوآپ ارزی به دو شریک تجاری اجازه می دهد تا به ارز خود به یکدیگر پرداخت کنند و مجبور نباشند به دلار تسویه حساب کنند. تاکنون ٤٠ کشور چنین قراردادهایی با چین امضاء کرده اند! اقدامات یکجانبه دولت بایدن تردیدهایی را در مورد قابل اعتماد بودن تعهدات ایالات متحده ایجاد کرده است. هند یک نمونه است. حتی پیشنهاد ژاپن به عنوان نماینده آمریکا برای سرمایه گذاری ٤٣ میلیارد دلاری در یک دوره پنج ساله نتوانست نخست وزیر هند “نارندرا مودی” را برای پیوستن به تحریم ها علیه روسیه وسوسه کند. در عوض دولت هند در حال مذاکره برای معامله روپیه به روبل برای نفت روسیه است! دولت پاکستان در نتیجه فشار آمریکا سقوط کرده است!
پس از اعلام تحریمهای بی سابقه آمریکا و اتحادیه اروپا ارزش روبل روسیه به شدت سقوط کرد و ایالات متحده و متحدانش از خوشحالی غوغا کردند. پوتین برای مقابله با تحریمها اعلام کرد که برای فروش گاز طبیعی و نفت روسیه به کشورهای “غیر دوست” تنها به روبل پرداخت خواهد شد. متعاقب آن پوتین آن را گسترش داد تا شامل پذیرش طلا برای پرداخت به نرخ تبدیل ٥٠٠٠ روبل به یک گرم طلا شود. جهان در تجارت با روسیه در مقابل این انتخاب قرار گرفته است که با پیوند پول روسیه به دارایی‌های واقعی اعتماد کند یا اعتماد کامل و حمایت دولت ایالات متحده در مورد ارزش دلار؟ ظاهراً اعتماد به روبل به سرعت احیا شده است. ارزش روبل روسیه در برابر دلار آمریکا به قبل از حمله نظامی روسیه به اوکراین رسیده است.
قبل از جنگ در اوکراین، روسیه قراردادی برای تامین گاز طبیعی و نفت چین بر اساسی یوان منعقد کرده بود. حتی عربستان سعودی با پرداخت یوان به جای دلار نفت را به چین بفروشد، موافقت کرده است. پس جای تعجب نیست که وقتی بلینکن وزیر خارجه آمریکا از چین خواست تا به تحریمهای روسیه بپیوندد، نگاهی مؤدبانه اما بی‌پروا به خود دید. بلینکن تصور می کرد که چینی ها آنقدر احمق هستند که نمی توانند بفهمند که پس از فروپاشی روسیه، چین در چشم هیئت حاکمه آمریکا بعدی خواهد بود.
ادامه دارد…
٧ آپریل ٢٠٢٢