سال ۲۰۲۱ با همه جوانب آن به پایان رسید. سالی که در کردستان هم با اتفاقات و تحولاتی همراه بود. برخی از این موارد بُعد جهانی داشته و کردستان هم از این جهت بی تاثیر نبوده است. بیماری همه‌گیر کرونا مهمترین فاکتور و اتفاق جهانی بود. در کنار آن، تحولاتی در سطح منطقه از جمله حمله رژیم اسلامی به مقررات احزاب اپوزیسیون مستقر در کردستان عراق و بمباران مناطق مرزی توسط دولت ترکیه اتفاق افتادند. در سطح داخلی هم در کنار دستگیری فعالین کارگری و اجتماعی در سطح ایران، در کردستان هم دستگیریهای صورت گرفت. و نهایتا در بعدی که بتوان آن را فقط در کردستان دید، تقابل سلفی‌ها با مردم آزادیخواه بود. این نوشته سعی می کند تا در این چهار سطح موضوعات و تحولات سال گذشته را مرور کند.
تحولات و فاکتورهای موثر در سطح جهانی
کرونا:
مساله سلامت انسانها بیش از هر زمان دیگری در دوران همه‌گیری کرونا مورد توجه قرار گرفت. رشد سریع و کشنده این ویروس دامن هر شهر و کوی و برزن را در سراسر دنیا گرفت. کردستان هم مستثنی نبود. مهمترین مساله در دوران این همه‌گیری، که باز هم دو سال پس از شروع آن و بیش از یک سال از آغاز واکسیناسیون ادامه دارد، بی‌توجهی رژیم اسلامی به سلامت مردم است. آمارهای منتشر شده در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که هم آمار واکسیناسیون در حد پایینی قرار دارد و هم افزایش روزانه مبتلایان روند صعودی در بر گرفته است. مهمترین عوامل بوجود آمدن این وضعیت عبارتند از ممنوعیت واردات واکسن توسط خامنه‌ای که دوباره در آغاز سال ۲۰۲۲ به مرحله اجرا گذاشته شد، عدم پیشبرد سیاستهای قرنطینه‌ای، عدم تعطیلی و مهمتر از همه وضعیت معیشت مردم که تامین حداقل‌های زندگی را به آرزو تبدیل کرده است.
انتخابات آمریکا:
ژانویه ۲۰۲۱ مصادف با سرکار‌آمدن جو بایدن در راس هرم سیاست در آمریکا بود. این واقعه اگرچه تاثیر مستقیمی بر زندگی و معیشت مردم در کردستان نداشت، اما احزاب ناسیونالیستی که سودای نشستن بر لوله‌ی تانکهای آمریکایی و ناتو را سالها در فکر می‌پرورانند و برای آن در حال خلق ”قهرمانی“ها هستند، بسیار نا‌امید کننده بود. هرچند برای اینکه از قافله عقب نمانند پیامهای تبریک خود را یکی پس از دیگری ارسال کردند. مشخص است که پادویی کارکنان درجه چندم کاخ سفید و کنگره، دوباره به میز این احزاب باز می‌گردد.
تحولات منطقه‌ای
بیشترین تاثیر تحولات منطقه‌ای بر کردستان ایران، مربوط به تحولات و اتفاقات کردستان عراق است. کردستان عراقی که روزی خاستگاه ناسیونالیسم کردستان ایران بود و به قبله آمال آنها تبدیل شده بود، حالا جغرافیایی است که اگرچه روی کاغذ و از لحاظ حقوق بین‌الملل جزو کشور عراق است، اما از لحاظ سیاسی، اقتصادی و بعضا فرهنگی به حیات خلوت رژیم اسلامی تبدیل شده است. میدان دادن به احزاب اسلامی و نیروهای مرتجع در کردستان ایران و عراق از مهمترین مشخصه‌های سال ۲۰۲۱ بود. هنوز یک ماه از آغاز سال ۲۰۲۱ نگذشته بود که رژیم اسلامی با همکاری احزاب و نیروهای مذهبی و مرتجع در حلبچه اقدام به محجبه کردن ۱۳۵۷ دختر بچه کرد. اقدامی که بار سیاسی آن بر بار ایدئولوژیک و تبلیغیش می‌چربید . این اقدامات رژیم اسلامی در کردستان عراق در همکاری با احزاب ملی مذهبی پارلمانی، چه در قدرت و چه در اپوزیسیون، و میدان دادن به اسلامی‌ها در کردستان ایران هم، منجر به سربرآوردن و ابراز وجود نیروهای سلفی در کردستان ایران شد. هرچند که در مقابل این ابراز وجود، مردم آزادیخواه هم آستین بالا زدند که در پایین به آن اشاره می کنم. جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۱ به مقررات احزاب اپوزیسیون در کردستان عراق هم حملاتی را صورت داد. علاوه بر این ترس ترور و خشونت علیه نیروهای مستقر در اردوگاههای این احزاب، قدمتی به درازای عمر جمهوری اسلامی دارد، اما کماکان به عنوان اهرمی از آن استفاده می شود. اهرمی که چند سال قبل با حمله به مقر این احزاب، از حالت تهدید به عمل درآمد. احزاب ناسیونالیست در این سال هم به مانند تاریخ گذشته خود کماکان به دنبال ”گفتگو“ با رژیم اسلامی بودند. خالد عزیزی از رهبران یکی از این احزاب به نشست با رژیم اسلامی و سپاه پاسداران در سه مورد در سال ۲۰۲۱ اشاره کرد. چنین سیاستهایی بیشتر ماهیت این احزاب را برای مردم کردستان ایران روشن‌تر کرد.
تحولات داخلی ایران:
مضحکه انتخابات
رژیم اسلامی حساب ویژه‌ای را برای انتصاب جلاد خود، رئیسی، به عنوان رئیس دولت باز کرده بود. قبل از مضحکه انتخابات، با افشاگریهایی که صورت گرفت، چهره کریه این جلاد برای جامعه ایران بیشتر از هر زمان دیگری رو شد. هزینه‌های میلیاردی برای تبلیغات در کنار پشتیبانی همه جانبه از او از طرف تمام نیروهای سرکوبگر رژیم، بهم خوردن معادله اصلاح‌طلب و اصول‌گرا در دو سال قبل از آن و اعلام پایان ماجرا از سوی دانشجویان و سپس طنین انداز شدن این شعار در سایر اعتراضات مردم، به جمهوری اسلامی نشان می‌داد که بی‌رونقترین مضحکه را در پیش روی خود دارند. همین اتفاق هم افتاد. در کردستان حتی وضعیت برای رژیم اسلامی بدتر بود. سابقه مبارزه علیه ارتجاع اسلامی و ”نه“ به جمهوری اسلامی، کماکان در آن جامعه جولان می‌دهد. همین امر در کنار افشای خود رئیسی به عنوان عضو هیئت مرگ تابستان ۶۰ و ۶۷ و زنده شدن خاطرات کشتار چپ‌ها و کمونیستها در آن دوران، تنور مضحکه انتخابات را برای رژیم در کردستان سرد و سردتر کرد.
وضعیت اقتصادی و فلاکت بار مردم در ایران باعث اوج گرفتن اعتراضات سراسری در بخشهای مختلف شده است. در سال ۲۰۲۱ شاهد اعتراضات گسترده و سراسری کارگران، معلمان و بازنشستگان بودیم. جامعه کردستان به درست و در کنار این اعتراضات قرار گرفت. یکی از اعتراضاتی که می‌توان به جرات گفت در این دوره به فاکتور مهمی در اعتراضات سراسری تبدیل شده و سایر جنبشها و اعتراضات را هم به تاثیر و تاسی از خود وا داشته است، اعتراضات سراسری معلمان بود. در تمام اعتراضات و تجمعات معلمان که به صورت سراسری فراخوان داده می شد، کردستان هم به صورت تاثیر گذاری در آن شرکت داشت. خصیصه مهمی که بیشتر در این اعتراضات برجسته شد، همگامی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها با این اعتراضات بود. گل سر سبد این اعتراضات را می توان به حمایت دانش‌آموزان و همگامی آنها تا رسیدن به خواسته‌های برحق معلمان در مریوان دید.
در سال گذشته رژیم اسلامی و دستگاه سرکوب آن، هر روز به دستگیری فعالین عرصه‌های مختلف اجتماعی دست می‌زد. نمونه برجسته این اتفاق، دستگیری بیش از صد نفر در کمتر از یک هفته در شهرهای کردستان بود. اتفاقی که وسعت این دستگیریها نشان می‌دهد این بود که جامعه ایران و بویژه کردستان، دیگر تسلیم نیروی رعب و وحشت رژیم اسلامی نمی‌شود. هیچ انتخاب دیگری برای مردم به‌جز سرنگونی رژیم اسلامی باقی نمانده است.
گسترش فقر و فلاکت در جامعه، در کنار فرهنگ سنتی حاکم، که همان فرهنگ طبقه حاکم است، باعث تنگتر شدن حلقه فشار بر زنان در جامعه شده است. در سال گذشته آمار زیادی در مورد خودکشی، کشتن و خشونت علیه زنان در ایران منتشر شد. متاسفانه در کردستان این آمار بالا بود و تعداد زیادی از زنان و دختران به واسطه این مسئله جان خود را از دست دادند. نگاه رژیم اسلامی به زن، چه از زاویه دین و چه از زاویه فرهنگ، در این چهار دهه از عمر رژیم باعث تشدید خشونت علیه زنان شده است. هر چند در کنار این آمار، شاهد اعتراضاتی به وضعیت زنان در کردستان بودیم ولی اگر جانب انصاف را بگیریم، گستردگی خشونت علیه زنان با اعتراضات علیه این وضع همخوانی نداشته است.
تحولات درون کردستان
در سال گذشته دو اتفاق بیشتر از هر چیز در کردستان ایران برجسته بود که می توان آنرا مختص به کردستان دانست. کشتار روزانه کولبران یکی از این اتفاقات به غایت تلخ در سال گذشته بود. وضعیت اقتصادی نابهنجار جامعه ایران و بویژه کردستان، بیشتر مردم را به سوی کولبری سوق داده است. این شاید در دسترس‌ترین امکان برای امرار معاش باشد. رژیم اسلامی حتی این را هم تاب نمی‌آورد. روزانه شاهد انواع اجحاف علیه این مردم هستیم. کشتار کولبران که خبرهای آن به صورت گاها روزانه منتشر می شود، نشان می‌دهد که رژیم تا دندان مسلح جمهوری اسلامی، حتی تحمل تکه نانی برای این سفره را ندارد. کولبران را می‌کشد، بارهایشان را می‌گیرد و گلوله را به جای نان به سفره‌ها روانه می‌کند. در همه‌ی این سالها، وضعیت کولبران بر همین پاشنه چرخیده است.
در کنار این وضعیت، سربرآوردن دوباره سلفی‌ها، اینبار نه با ”شعار و ارشاد“ بلکه با قمه و قداره، کارد را به استخوان مردم رسانده است. در مریوان داستان اما این بار نه به نفع رژیم اسلامی بود و نه به نفع سلفی‌ها سر به آخور رژیم. سرک کشیدن سلفی‌ها به زندگی خصوصی مردم، با مقاومت و اعتراض و نهایتا مقابله با این طیف از مرتجعین انجامید. تقابل با سلفی‌ها، تقابل با جمهوری اسلامی بود که میدان را برای رشد چنین نیروهایی باز کرده است. اما خود این جریانات مرتجع هم آگاهند که نمی‌توانند جامعه را به سمت ارتجاع سوق دهند. تمام تلاش خود را بکار بستند، از شهرهای دیگر نیرو جمع کردند، نیروهای سرکوب رژیم را پشت سر خود داشتند و به مرتجعین محلی از جمله اما جمعه شهر هم متوصل شدند، اما این مردم آزادیخواه بودند، زنان چوب بدست بودند که در این تقابل حرف خود را به کرسی نشاندند. این اتفاق در مریوان، شکستی برای مرتجعین سلفی در کردستان بود.
سیوان کریمی
ژانویه ۲۰۲۲