این یادنامه کوتاه را در ۲۵ماه مه ۲۰۲۱ به مناسبت روز حکمت نوشتمو در نشریه کنونیست منتشر شد.داریم به ۴ ژوئن روز حکمت نزدیک می شویم. خواستم به این مناسبت مطلب کوتاهی بنویسم ودوباره یادی ازاین رفیق عزیزو کمونیست انقلابی داشته باشم.درآرشیو نوشته هایم به این مطلب برخورد کردم. فکر کردم بهتراست همین یادنامه کوتاه را با مقدمه ای کوتاه و تغیرات بسیار جزئی دوباره در این شماره کمونیست منتشر کنم .
نکته قابل توجه در این رابطه این است که جامعه ایران وارد یک تحول انقلابی و سرنوشت سازشده است .جنبش های اجتماعی مختلف تلاش برای تغیرو عبوراز جمهوری اسلامی را آغاز کرده اند.در این شرایط مراجعه به آثارمنصور حکمت بخصوص ومطالب و مقالات تحلیلی سیاسی او در رابطه با تحولات سیاسی ایران ازاهمیت زیادی بر خوردار است .خواندن آثارمنصور حکمت را به آزادیخواهان وفعالین چپ وکمونیست توصیه می کنم.
۲۵ مه ۲۰۲۳
۴ ژوئن،۱۴خرداد روزتولد منصورحکمت وروزگرامیداشت وقدردانی ازتلاش وزحمات و مبارزه بی وقفه او،وروزیادآوری نقش وجایگاه اوبه عنوان رهبر، تئورسین و سیاست گذارجنبش کمونیسم کارگری برای آزادی وبرابری وسوسیالیسم است.بدون تردید منصورحکمت به عنوان یکی ازرهبران جنبش کمونیستی وکارگری وتاثیرگذاردردوره حیات سیاسی خود ، می توان اززوایای مختلفی مورد قضاوت قرارداد،اما برای دوستداران وهم نسلهای او،که اورا به عنوان رهبرلایق وتوانای جنبش کمونیستی کارگری میشناسندو نظرات، سیاستها وپراتیک انقلابی منصورحکمت را ازنزدیک تجربه و با آن آشنایی دارند ،با وجود اینکه ۲۱سال ازمرگ گرانبهای این رفیق عزیزمی گذرد وتغیرات زیادی درجامعه ایران وجهان پیرامون صورت گرفته است، اما نگرش کمونیستی ،داده ها ، تئوری ها و تحلیلهای پایه ای اواز سیروقایع سیاسی و تحولات در ایران ومنطقه و جهان وبعد ازپایان جنگ سرد وفروپاشی بلوک شرق ،قابل اتکا و چراغ راهنمای امروزتلاشگران مبارزات کارگری و کمونیستی بخصوص در ایران و منطقه می باشد.بدون شک نقش و جایگاه شخصیتها ی موثر درجنبشهای اجتماعی مختلف دردوره های تاریخی مبارزاتی جوامع بشری غیرقابل چشم پوشی ودرذهنیت جامعه همیشه ماندگاروسرمشق مبارزه خواهند بود.اغراق نیست که بگویم، منصورحکمت دردوره ای که زندگی کرد،درحیات سیاسی و فعالیت خود،یکی ازشخصیتهای بسیارموثردر بیداری و خودآگاهی انسانها و جنبشی بود که به آن تعلق داشت و انسانهای زیادی ازاو آموختندویادگرفتندوهمفکراوشدند و تلاش می کنند راه او را ادامه دهند.اگردویست و خورده ای سال بعدازمرگ مارکس امروزحقانیت تئوریهای مارکسیستی و ضد سرمایه داری وانقلابی اودر مقابل مصائب و مشقات جامعه سرمایه داری، بیش ازپیش برهمگان عیان شده و حتی مفصرین بورژوازی نیزنمی توانند آن را نادیده و انکارکنند،تئوری ها و نظرات مارکسیستی و ضد سرمایه داری و انقلابی منصورحکمت نیزبه عنوان یکی ازرهبران جنبش کمونیسم کارگری دردوره تاریخی که به سر می برد،بعد ازنزدیک به ۲۱ سال از مرگ او،درست بودن وحقانیت نظرات و نقش و جایگاهش درجنبش کمونیستی کارگری در ایران بخصوص و در منطقه را کم دست گرفت.
اززوایای مختلفی مناسبات سرمایه داری وکارمزدی مورد نقد قرار گرفته است ،اما منصورحکمت از اززاویه کمونیسم و کارگرجامعه سرمایه داری ومناسبات کارمزدی را به نقد کشید و ازپراتیک انقلابی طبقه کارگربرای تغیر وضع موجود به نفع خود و سایر زحمتکشان دهها کتاب و مقاله و رساله نوشته است . اوبرای اولین باربعد از مارکس و لنین در جنبش چپ و کمونیستی ایران مارکسیسم را اززیرآوارگرایشات غیر مارکسیستی به نقد کشید ومارکسیسم مارکس و لنین را بار دیگربه جنبش چپ و کمونیستی ایران باز گرداند وبه آن افزود.
منصور حکمت نه تنها در جنبش کارگری و سوسیالیستی ایران رهبری موثروتوانا وشناخته شده است ،بلکه تعداد زیادی ازآثاراو نیزبه زبانهای عربی ،کردی ، انگلیسی ، سوئدی و آلمانی ترجمه و سرمشق مبارزه دوستدارن وهمفکران و همرزمان او قرار گرفته است. کمونیسم کارگری واحزاب متعلق به این جنبش درعراق در سالهای گذشته ،حاصل تلاش چندین ساله اودر یک دوره تاریخی معین در این کشور بود.۵ سال پیش درمکانی با یک جوان عرب زبان فلسطینی مقیم اسرائیل برخورد کردم که برای ادامه تحصیل به آلمان آمده بود.درلحظه اول متوجه یکی از آثارمنصور حکمت در کنارمن شد، گفت آه منصورحکمت!.گفتم می شناسی ؟، گفت آره ،پدرمن دکتراست و ترجمه آثاراو را به زبان عربی دارد و خیلی علاقه مند به آثاراوست ونظرات او را دنبال می کند.
منصور حکمت از جمله رهبران وشخصیتی چند وجهی داشت که درعرصه های مختلف مبارزاتی ازفلسفه تا تئوری ،ازسیاست تا فرهنگ، ادبیات ومسائل حزبی وسازمانی، صاحب نظرو دیدگاه انسانی ، آزادیخواهانه و کمونیستی، او را به یکی از رهبران لایق وبرجسته مبارزه کارگری و کمونیستی تبدیل کرد.اونه تنها درمیان دوستداران وهم حزبیهایش،محبوب ومورد اعتماد بود ،بلکه “مخالفین سیاسی” نیزبا احترام به اونگاه می کردند. نه تنها در تفصیر و تحلیل و توضیح تحولات در جهان پیرامون ،روشن بین ، واقع بین ،انسان محور،سخنورودر بیان مسائل مهارت خاصی داشت، در عین حال به عنوان رهبرکمونیستی و قاطع ،راههای عملی برای تغیرانقلابی وضع موجود را ارائه میداد و دررهبری یک حزب بزرگ خود،قدم به قدم ، راههای عملی تغیردرعرصه های مختلف مبارزاتی را روزمره دنبال و رهبری می کرد.اگریکی از خصلتهای بارز تئوری مارکس ، خصلت انقلابی وعنصر تغیر بود ، درتئوری ها ونظرات سیاسی منصور حکمت نیزازاین خصلت انقلابی وابزارو عنصرتغیرو طبقه کارگربه عنوان عنصراصلی این دگرگونی انقلابی به نفع طبقه کارگر و زحمتکشان ازبر جستگی خاصی برخورداراست.در واقع ، تئوری و سیاست و مبارزه حزبی برای او معنایی جز تغیرو دگرگونی اوضاع کنونی درروند مبارزه نداشت و بیشتراوقات زندگی خود را به آن اختصاص داد.جمله معروف مارکس که می گوید”فلاسفه تنها جهان را به شیوه های گوناگون تعبیر کرده اند،مسئله امابرسرتغیرجهان است”مصداق نظرات و تلاش منصورحکمت درعرصه تئوری ، سیاست وپراتیک بود.
منصور حکمت در ساختن سه حزب بزرگ و موثردردوره حیات سیاسی خود در تئوری ، سیاست ، سازمان و سبک کار نقش درجه اول را ایفا کردودر تشکیل حزب کمونیست کارگری و رهبری این حزب تا پایان عمرش تلاش همه جانبه ای برای پیروزی این حزب و طبقه کارگردر جدال طبقاتی و سیاسی درایران انجام داد.”آیا کمونیسم در ایران پیروز می شود “اخرین تلاش او برای امکان پذیری پیروزی کمونیسم در ایران بود.مراجعه به اثارمنصورحکمت ،کتابها ودست نوشته های او که شامل هزاران برگ می باشد،ضمن تائید بر موانع و مشکلات پیش روی مبارزه و ناملایمات دنیای موجود ،خوشبینی و امید به تغیردنیای نابرابرموجود در لابلای نظرات اوموج می زند.”برنامه یک دنیای بهتر”برنامه حزبی که خود رهبری آن را به عهده داشت ومبنای فعالیت امروزحزب حکمتیست می باشد، یکی ازآثار بسیارمهم و با اهمیت و مانیفیست دوره زندگی سیاسی و مبارزاتی منصور حکمت بود.او درمقدمه برنامه یک دنیای بهتر،خوشبینی و امید به تغیردنیای کنونی علارغم موانع ،مصائب ومشقات بسیارو ایده های انحرافی وتقلیل گرایانه ، به نفع اکثریت مردم کارگرو زحمتکش را این چنین بیان می کند.
“تغیرجهان و ایجاد دنیایی بهتریک امید و آرمان همیشگی انسانها در طول تاریخ جامعه بشری بوده است .غلارغم رواج ایده هایی که هر یک به نحوی علاج ناپذیری ومقدر بودن وضع موجود راتبلیغ میکنند، زندگی واقعی و عمل روزمره توده های وسیع مردم همواره حاکی از یک امید و باورعمیق به امکانپذیری و حتی اجتناب ناپذیری یک آینده بهتراست.این امید که دنیای فردا می توانداز محرومیتها و مشقات وکمبودها و زشتی های دنیای امروزرهاباشد،این اعتقاد که عمل امروزانسانها،چه جمعی و چه فردی،در تعین چندوچون دنیای فرداموثراست،یک نگرش ریشه داروقدرتمند درجامعه است که زندگی و حرکت توده های وسیع مردم را جهت میدهد.کمونیسم کارگری قبل ازهرچیزبه اینجاتعلق دارد،به امید واعتقاد انسانهای بیشمارونسلهای پی درپی به اینکه ساختن یک اینده ای بهتر،یک جهان بهتر،به دست خود انسان ،ضروزی و میسراست”.
دنیای امروزو مبارزه کمونیستی و کارگری ما و همه آزادیخواهان برای تغیر دنیای کنونی و ساختن دنیایی بهتربسیاربیشتراز گذشته به وجود منصورحکمت نیازدارد و جای خالی او درهر قدم ازاین مبارزه بسیارخالی واحساس می شود .او در میان ما نیست اما آثارو نظرات او،همیشه چراغ راهنمای ما درهرقدم ازمبارزه برای آزادی و رهایی از قید وبند نظام استثمارگرسرمایه داری و ساختن دنیایی بدون ظلم وستم و تبعیض و نابرابری وبرقراری سوسیالیسم است.
درگرامیداشت روزمنصورحکمت یاداین رهبربزرگ جنبش کمونیسم کارگری را گرامی میدارم و با یکی ازجملات پرمعنا وانقلابی ،دریکی از آثارمعروف اوبه نام “مارکسیسم و جهان امروز،این یاد نامه کوتاه رابه پایان می رسانم.
” اساس سوسیالیسم انسان است،چه درظرفیت جمعی وچه فردی.سوسیالیسم جنبش بازگرداندن اختیاربه انسان است.جنبشی است برای خلاص کردن انسانها از اجبار اقتصادی و از اسارت در قالبهای از
پیش تعین شده تولیدی.جنبشی است برای از بین بردن طبقات و طبقه بندی انسانها.این شرط حیاتی شکوفایی فردی است”.
۲۵مه ۲۰۲۱
