دنیای امروز در کنار انقلابات تکنولوژیک و انفورماتیک در عین حال دنیای عقبگردهای وسیع است. در جهانی که غرق ثروت است بیش از یک میلیارد نفر گرسنه اند و سرمایه داری تعداد بسیار بیشتری از بشریت کارگر را به بیحرمتی و بیحقوقی محکوم کرده است. رشد توان علمی و تکنولوژیکی و قدرت تولیدى و خلاقیت بشر، که علی القاعده و با هر منطق ساده ای باید به رشد رفاه و تعالی و آزادی عمل انسانها ترجمه شود، در مناسبات سرمایه داری به ابزار انقیاد سیاسی و اقتصادی و واپسگرائی فکری و فرهنگی تبدیل شده است. آنچه در مقابل چشمان ما رژه میرود، اعم از جنگ و تروریسم و فعال مایشائی مشتی اقلیت زورگوى بورژوا و دولتها و سخنگویانشان، اگر یک وجه آن تداوم مناسبات استثماری و قانون بردگی مزدی است، وجه دیگر آن مدیون شکست انقلاب اکتبر و پسرفت جنبشی است که برای دهه های متمادی در بخش اعظم جهان به بورژوازی افسار زده بود.
سرمایه داری بدون جنگ، بدون توسعه طلبی امپریالیستی، بدون اعمال تبعیض و ایجاد تفرقه در اردوی بشریت کارگر، بدون استفاده از نهاد مذهب، و بدون اتکا به پلیس و نیروی سرکوب و بوروکراسی هیچوقت معنی نداشته است. اما چند دهه اخیر و بویژه روندی که با سالهای دهه هشتاد شروع شد، روندی که مشخصه اش تعرض راست افراطی در قلمرو سیاست و اقتصاد و فرهنگ و ایدئولوژی به هر دستاورد و ته مانده جنبش سوسیالیستی طبقه کارگر بود، چهره جهان را تماما دگرگون کرد. بازار آزاد افسار گسیخت، هر نوع حق و امنیت اجتماعی پوچ اعلام شد، سرمایه و سود حرف اول و آخر هر بورژوا و روشنفکران بورژوا شد و جنگی تمام عیار علیه طبقه کارگر و آرمانهای شریف سوسیالیستی و کمونیستی کارگری شروع شد. دنیا را به محل تاخت و تاز تروریسم عنان گسیخته زیر پرچم دمکراسی تبديل کردند و کرور کرور انسان بیدفاع قربانی سرمایه شد. آنها که توانسته بودند در جنگ درون طبقاتی دو بلوک سرمایه داری شرق و غرب “پیروز” شوند، در ادامه تلاش کردند برای همیشه کارگر و آرمان کارگری تغییر انقلابی جهان را زیر آوار دیوار برلین مدفون کنند و عقربه ساعت جهان را به قرون وسطی برگردانند. یادمان هست که چگونه نان به نرخ روز خورهای سیاست رو به قبله تاچریسم و ریگانیسم و بازار آزاد بخط شدند، در دانشگاهها و هر تریبونی به کمونیسم و آرمان کارگری لیچار گفتند، و حتی ساده ترین اصول لیبرالیسم و مدرنیسم را با ترهات پست مدرنیسم زیر پا له کردند.
این دوره اگر از نظر سیاسی بعد از چند سال به ته رسید اما از نظر اقتصادی به یمن بازارهای تازه فتح شده بلوک شرق سابق و تهاجم به طبقه کارگر دوره طولانی تری نیاز داشت که به بن بست و بحران برسد. راست افراطی در متن تسلیم و شکست سرمایه داری دولتی در شرق و کینرگرایان سوسیال دمکرات در غرب، و مهمتر روی دوش تهاجم به سازمانهای کارگری و عاشورای ضد کمونیستی “پایان تاریخ”، هنوز میتوانست سود سرمایه را تامین کند. اما با بحران اقتصادی جهانی که بارقه های آن از سال ۲۰۰۷ شروع شد جشن راست افراطى بازار آزادی هم بپايان رسید. معلوم شد بورژوازی “پیروز” و شکست خورده حرفی برای زدن ندارند. معلوم شد که چگونه حتی در اوج فلاکت عمومی صدها میلیارد دلار از جیب کارگران خالی و به جیب سرمایه داران و بانکداران و سیستمی واریز میشود که خود مسبب تمام مشقات بشر امروزند. معلوم شد دمکراسی و صدور آن به جهان سوم تنها با موشک کروز و تروریسم هوائی و نابودی کل یک جامعه ممکن است. معلوم شد تحفه های دمکراسی “نظم نوینی” چیزی بیشتر از نیروهای پس مانده تاریخ و انواع ارتجاع قرون وسطائی که تنها در چنین اوضاع درهم ریخته ای میتوانند به مردم تحمیل شوند نیستند. تعرض راست افراطی از دهه هشتاد با ریگان و تاچر شروع شد و به ترامپ و جانسون رسید. هنوز تاثیرات بحران اقتصادی دامنگیرشان است که در انتظار بحران وخیم تری هستند و پاندمی کرونا بمثابه کاتالیزوری برای بالفعل شدن آن عمل می کند.
شکست راست افراطی در آمریکا و برخی کشورهای دیگر و جلو آمدن جناح مرکز با وعده های پوچ و تداوم همان پلاتفرم فقر و فاقه، تنها بیانگر این حقیقت است که مستقل از اینکه چه جناحی از طبقه حاکم سرکار است و چه وعده ای میدهد، سرمایه داری برای خروج از بحران تنها یک راه دارد و آن کوبیدن طبقه کارگر و به این اعتبار نابودى کل لنگر انسانی و حقوق و حرمت در جامعه و سازماندهی یک بردگی تمام عیار است. واقعیات زندگی بشریت کارگر در پایان دهه دوم قرن بیست و یکم، تحولات تکنولوژیک و تغییراتی که در چند دهه اخیر اقتصاد و سیاست و سازمان کار از سر گذرانده است، ناامنی اقتصادی و اجتماعی مزمنی را به زندگی میلیاردها نفر در کره خاکی تحمیل کرده است.
به این اعتبار است که بار دیگر مارکس با کمال احترام به صحنه وارد میشود و اعتبار نقد مارکسی به دنیای موجود بیش از پیش حقانیت پیدا میکند. کارنامه سیاه و گندابی که سرمايه دارى در چهار گوشه جهان بپا کرده است، همینطور اثبات عملی و عینی سراب بودن وعده های دمکراسی و بورژوازی برای “آزادی” است که زرادخانه تبلیغات ضد کمونیستی بی ارزش و پوچ میشود. اما اینها هنوز از تک و تا نیافتاده اند. از ژوکرهای سیاست و کسانی که نقش شان اینست برای سرمایه و انتخابات های مسخره اش بازار گرمی کنند تا سینه چاکان این بارگاه که آرزوی کسی شدن در نهاد سیاسی و اداری بورژوازی را در سر می پرورانند، هنوز بدون ضدیت با کمونیسم نمیتوانند خود را تبئین کنند. هنوز حمله به انقلابیگری و رهبران کمونیست و انقلابی یک شغل نان و آب دار برای بسیاری و یک شاخص مهم تعلق به اردوی وسیعتر راست است. این برای هزارمین بار اثبات میکند که مادام که سرمایه داری برجاست و مادام که قرار است سرمایه روی دوش بردگی کارگر ارتزاق کند، مادام که خطر بالقوه یک انقلاب کارگری در دنیای امروز رفع نشده است، آنوقت یک حزب جهانی اعلام نشده آنتی کمونیستی وجود دارد که شغل آن تولید دروغ و اشاعه خرافه است. این صنعت مانند هر صنعت دیگر برای بورژوازی و تداوم حاکمیت سرمایه و کوبیدن کارگر مهم است و در کنار نهاد مذهب نقش مهمی را در بقای وضع موجود ایفا میکند.
کمونیسم کارگری
اعتبار و حقانیت انتقاد مارکسیستی اما مادام که به پرچم سیاسی طبقه کارگر تبدیل نشود سرمایه داری از جایش تکان نمیخورد. اگر با فروپاشی سرمایه داری دولتی شوروی و بلوک شرق و سوسیال دمکراسی در کشورهای غربی این نوع سوسیالیسم بورژوائی بپایان رسید و بی اعتبار شد، با بن بست و شکست افق راست بازار در خود کشورهای غربی امکان بازگشت به جناح مرکز و چهارچوبهای اقتصاد نیمه دولتی و کینزی وجود ندارد. این جنبشها منشا هر نوع بسیج نیرو در دوره بی افقی و فقدان آلترناتیو برای نیروهای طبقه حاکم شوند، اما نمیتوانند منشا بسیج طبقه کارگر برای و تحت نام سوسیالیسم باشند. برنی ساندرزها و جرمی کوربین ها و آلکسیس سیپراس ها و خطوط چپ تر جناح مرکز، بخشا با نام “سوسیالیسم” سخن می گویند اما میخواهند دولت حاضر و آماده بورژوازی و مبارزات پارلمانی و قانون بردگی مزدی را برای رسیدن به اهدافشان استفاده کنند. این خط یا به نفع راست خودش کنار رفت و یا با رسیدن بقدرت دولتی مجری سیاستهای راست شده است.
امروز بیش از هر زمان کمونیسم بعنوان جنبش سیاسی طبقه کارگر باید به پرچم انتقادی – پراتیکی مارکسیستی برای تغییر جهان متکی شود. امروز بیش از هر زمان کمونیسم تنها بعنوان کمونیسم کارگری، کمونیسم خود طبقه کارگر که افق نابودی و واژگونی سرمایه داری و برقراری نظامی برتر و متکی بر رفع نیازهای انسانها را هدف خود قرار داده است، میتواند موضوعیت داشته باشد. این کمونیسم نه برای تفسیر فلسفی جهان، نه برای تحبیب بخشی از بورژوازی، نه برای اهداف قسمتی و دمکراتیک و ناسیونالیستی، نه برای برپائی سرمایه دارى دولتی تحت عنوان سوسیالیسم، نه برای رفرم در بازار و مقید کردن مجدد آن به قوانین، نه برای کنترل بانکداران و سفته بازان، نه برای آزادی و استیفای حقوق این و آن “ملت” و “خلق” و “قوم”، نه برای اثبات برتری “نژاد کارگر” و یا هر نوع “برتری جوئی” سیاسی و “ایدئولوژیک”، بلکه امرش تغییر جهان و آزادی کل جامعه است. کمونیسم مارکسی، کمونیسم کارگری، کمونیسم پراتیک، جنبش واقعی و عینی و انقلابی طبقه کارگر برای نفی وضع موجود است. این کمونیسم نیازمند حزب سیاسی طبقه کارگر، حزب کمونیستی کارگری است که در هر کشور بطور عینی قادر باشد سوسیالیسم را بعنوان یک آلترناتیو سیاسی ممکن و مطلوب در مقابل کل جامعه بگذارد. آلترناتیوی انقلابی که بزیر کشیدن کل حاکمیت طبقه بورژوازی همراه با دستگاه سرکوب و بوروکراسی و قوانین تبعیض گرش را هدف بلافصل خود قرار دهد و افق يک دنياى بهتر را به روی بشریت بگشاید.
تردیدی نباید داشت که همراه با رشد اعتراضات کارگری و محبوبیت بیشتر سوسیالیسم در قلب کشورهای صنعتی، بار دیگر جنبشهای شبه سوسیالیستی و غیر کارگری در اشکال جدید به صحنه می آیند. مادام که بورژوازی در دفاع از منافع و امتیازات سیاسی و اقتصادیش میجنگد، نه فقط با نیروی ضد شورش در خیابانها بلکه با اتکا به جریانات جناح چپ اش و روی دوش سياستهاى ضد کارگری تلاش میکند مبارزه طبقه کارگر برای آزادی و رهائی را به شکست بکشاند. جنبش کمونیستی طبقه کارگر در هر کشور برای پیروزی باید تماما افق و سیاست خود را از جنبش طبقات دیگر متمایز کند و با پرچم سوسیالیستی و کارگری خود بمیدان بیاید. این تنها راه سازماندهی یک جنبشی سیاسی و قدرتمند کارگری است که نهايتا باید جائی پرچم پیروزی اش را در این کره خاکی بر زمین بکوبد.
بسوی اکتبری دیگر
انقلاب کارگری اکتبر علیرغم شکست آن در مرحله تعیین کننده، یعنی اجرای فرمان اقتصادی انقلاب سوسیالیستی، مهمترین واقعه قرن بیستم بود. این انقلاب جنبش طبقه ما برای تغییر جهان بود و همه افتخارات و محدودیتها و کمبودهایش هم بر عهده طبقه و جنبش ماست. این انقلاب حقانیت داشت و باید در سالروز اکتبر قبل از هر چیز بر حقانیت عمل انقلابی و دورخیز کارگر و کمونیسم برای خلع ید سیاسی و اقتصادی از بورژوازی تاکید کرد. این انقلاب و رگه لنینی حزب بلشویک، در تقابل با سنت رایج و مسلط آندروان یعنی سنت دترمینستی احزاب انترناسیونال دوم که بر عمده رهبران حزب بلشویک نيز تسلط داشت، بر نقش اراده انقلابی و سیاست و پراتيک انقلابی و امکانپذیری سوسیالیسم تاکید میکند. تزهای آوریل لنین فقط يک مجموعه عقاید و تبئین سیاسی و تاکتیک انقلابی نبود بلکه یک خط مشی سیاسی و یک متدولوژی ماتریالیستی – پراتیکی و یک شم سیاسی تیز و یک درک موقعیت و قاپیدن فرصت هم بود. امری که هر حزب قدرتمند کمونیستی بدون آن میتواند شکست را برای همیشه از آن خود کند. لنین برخلاف خزعبلاتی که عده ای راجع به او میگویند، اعم از بورژواهائی که انقلاب اکتبر را “کودتا” نام میگذارند تا شبه سوسیالیستهائی که از موضع دمکراسی بورژوائی و در بهترین حالت انقلاب را کار “اکثریت طبقه کارگر” میدانند، با توسل به اقلیتی با نفوذ از طبقه کارگر قیام کارگری را سازمان داد و پیروز شد. در تابستان ۱۹۱۷ و در ماههای ژوئن و ژوئیه در شوراها از میان ۸۰۰ نماینده تنها ۱۰۵ نفرشان بلشویک بود. بقیه “اس آر” و منشویک بودند و کمتر از یکماه قبل از قیام اکتبر، آنهم طى یک واقعه سیاسی یعنی شکست کودتای ژنرال کورنیلوف، بلشویکها تنها در دو شورای مسکو و پتروگراد اکثریت پیدا کرده بودند. حزب بلشویک حزبی کارگری بود اما نه اکثریت طبقه کارگر روسیه و نه اکثریت مردم را در آنزمان و قبل از قیام اکتبر با خود نداشت. اما این مسئله باعث نشد که لنین از موضع دمکراسی شرایطی که امکان گرفتن قدرت هست را نبيند، و قدرت را به اقلیت زورگو بورژوا متشکل در دولت کرنسکی واگذار کند. اقدام لنين شرط اکثريت شدن بلشويسم بود. کسانى که مخالف بحث حزب و قدرت سياسى و حزب و جامعه منصور حکمت هستند٬ در واقع مخالف سياست لنين هستند.
بدون انقلاب اکتبر مهمترین واقعه قرن بیستم رقم نمیخورد. بدون انقلاب اکتبر الگوی آزادی طبقه کارگر و الگوی قیام بلشویکی در طول قرن بیست به پرچم آزادی در جهان تبدیل نمیشد. بدون انقلاب اکتبر بسیاری از تغییرات و رفرمها در قلمروهای مختلف به بورژوازی تحمیل نمیشد. بدون انقلاب اکتبر موازنه فکری و سیاسی – ایدئولوژیکی جهان به سمت چپ بطور کلی نمی چرخید. بدون انقلاب اکتبر سر کار آمدن طیفی از دولتهای رفاه در اروپای غربی که یک هدف آن جلوگیری از تکرار الگوی اکتبر بود ضروری نمیشد. بدون انقلاب اکتبر طیف متنوع جنبشهای ناسیونالیستی، صنعت گرا، استقلال طلب، دمکرات و رفرمیست، و انواع افسران کودتاچی خود را “سوسیالیست” نمی خواندند. انقلاب اکتبر جنبش سوسیالیستی بین المللی را در موقعیت جدید و هژمونیکی قرار داد و عقاید سوسیالیستی را به “مد روز” تبدیل کرد و سوسیالیست بودن برای بسیاری منشا افتخار شد. این جنبشهای غیر سوسیالیستی با شکست و فروپاشی شوروی، و حتی از اواخر دهه هفتاد، دیگر خود را سوسیالیست نمی نامیدند بلکه به دمکراسی چرخیدند. چون دمکراسی خواهی دست بالا پیدا کرده بود و “مد روز” بود. امروز و در شرایطی که سرمایه داری جهان را به گند کشیده و میلیاردها نفر را به گرسنگی، بیکاری، بیماری، فقر، سرکوب و زندگی تحت تروریسم محکوم کرده است، بیش از هر زمان جهان نیازمند اکتبر دیگری است. امروز بیش از هر زمان جهان نیازمند احزاب کمونیستی کارگری و رهبرانی چون لنین است. احزابی که تجربه و محدودیتهای فکری و سیاسی و عملی این انقلاب و کل جنبش موسوم به سوسیالیستی قرن بیستم را جمعبندی کرده، احزابی که سوالات امروز و موئلفه های دنیاى امروز را میشناسند، کمبودهای انقلاب اکتبر را میشناسند، از تکرار آن اجتناب و برای تکرار اکتبر دیگری تلاش میکنند.
برای ما کمونیستهای کارگری سالروز انقلاب اکتبر و نگاهی به تاریخ و مسائل آن انقلاب نه یک برخورد نستالژیک و یادواره شبه مذهبی، نه شانه بالا انداختن در مقابل تفاوتهای امروز با آندوران، نه تعمیم دلبخواهی چهارچوبهای اجتماعی و تاریخی انقلاب روسیه به ایران امروز و یا هر کشور دیگر، نه چشم بستن به محدودیتها و کمبودهای آن انقلاب، بلکه تلاش برای تکرار اکتبر دیگری در چهارچوب موئلفه های دنیای امروز است.
در سالروز انقلاب اکتبر شهامت و فداکاری جمعی و فردی بلشویکها و میلیونها کارگر سوسیالیست و کمونیست را که برای آزادی بشر تلاش کردند ارج مینهیم. در اینروز از حقانیت عمل انقلابی جنبش طبقه مان در هر گوشه کره خاکی دفاع میکنیم. در اینروز بر ضرورت عروج مجدد لنين ها و رهبران هشیار و انقلابی کمونيست طبقه کارگر تاکید داریم. بشریت امروز برای رهائی راهی جز انقلاب علیه سرمایه ندارد. انقلاب اکتبر الهام بخش طبقه ما برای تکرار اکتبر ديگرى علیه نظام منحط و گندیده سرمایه داری و برپائی یک جامعه آزاد و مرفه سوسياليستى است. زنده باد اکتبر سرخ!
***