کمونیست: حزب کمونیست کارگری – حکمتیست در اولین اظهارنظرهای رسمی در باره جنگ دولت اسرائیل علیه مردم فلسطین به امکان گسترش جنگ در منطقه اشاره کرده بود. چنانکه پیش بینی میشد، جنگ اسرائیل و موئتلفینش علیه مردم فلسطین به غزه محدود نمانده و در هفته اخیر شتابی تند پیدا کرده است. حمله ارتشهای آمریکا و انگلیس به مراکز حوثی های یمن و گسترش تنش در دریای سرخ، حمله دوشنبه شب ١٥ دی جمهوری اسلامی با پهپاد و موشک بالستیک به مناطقی در اقلیم کردستان عراق، حملات موشکی جمهوری اسلامی به مناطقی در استان ادلب در سوریه و مناطق مرزی پاکستان در روز سه شنبه ١٦ دی، از آخرین تحرکات نظامی هستند. تحلیل حزب از رویدادهای جدید چیست؟ آیا جنگ در ابعاد وسیع تر آغاز شده است و یا ظرفیت گسترش آن وجود دارد؟ زمینه های جهانی و منطقه ای این کشمکش ها کدامند و چه سیاستی در قبال این تحرکات نظامی باید داشت؟
سیاوش دانشور: آنچه می بینیم دردهای زایمان “خاورمیانه جدید” و بازسازی خاورمیانه از موضع دولتهای سرمایه داری و کمپ های تروریستی در منطقه است. ما تاکید داشتیم که نسل کشی دولت نژادپرست اسرائیل علیه مردم فلسطین، به نظامیگری و تحرک نظامی بیشتر دولتها امکان میدهد، جنگ و تروریسم را بیش از پیش به زندگی روزمره مردم منطقه تحمیل میکند، دستجات متفرقه اسلام سیاسی را به تحرک وامیدارد و تناقضات و رقابتهای قدیمی در شکل جدیدی سر باز میکند. براین واقعیت تاکید کردیم که جنگ را هر کسی ممکن است آغاز کند اما پایان آن دست وی نیست، بلکه هر فاکتور جدید در این معادله میتواند صورت مسئله جدیدی خلق کند و کل اوضاع را پیچیده تر و شرایط تماما جدیدی بوجود بیاورد. رویدادهای هفته ها و روزهای اخیر براین واقعیت دلالت میکنند.
واضح است در بکگراند این کشمشکها رقابت های جهانی برسر حوزه نفود، بین قدرتها و دولتهای سرمایه داری در خاورمیانه وجود دارد. در این چهارچوب، رقابت و تلاش برای کسب هژمونی و موقعیت برتر میان دولتهای بزرگ منطقه از جمله ترکیه و ایران تشدید میشود. اما آنچه در روزها و هفته اخیر رخ داده است، اگرچه همه بنوعی خود را به مسئله فلسطین و جنگ اسرائیل مرتبط میکنند، اما نه جایگاه یکسانی دارند و نه ضرورتا به موضوع فلسطین ارتباط مستقیمی دارند. آمریکا و ائتلاف دولتهای غربی قویاً در کنار دولت اسرائیل حتی مخالف یک آتش بس و رساندن آب و غذا و دارو به مردم آواره و قتل عام شده غزه هستند. در عین حال ناوگانهای آمریکا نقش پاسبان برای عدم گسترش جنگ را ایفا می کنند تا دولت اسرائیل بتواند به جنایت جنگی در فلسطین ادامه دهد. در کنار قتل عام بیسابقه و هولاکاست غزه، جنبش اسلامی و نیروهای متحد جمهوری اسلامی در عراق، سوریه، لبنان و یمن تلاش کردند در حد محدود با شلیک موشک و پهپادهای انتخاری دست به اقدامات ایذائی بزنند. پاسخ این عملیات های جنبش اسلامی که تحت نام “حمایت از مردم فلسطین” صورت گرفته است، از جانب دولتهای اسرائیل و آمریکا سیاست مبتنی بر “پاسخ متناسب و بازدارنده” بوده است. یعنی حملات بدون پاسخ نمیماند و در عین حال قصد گسترش جبهه های جنگ را بصورت همزمان ندارند. حمله متقابل و محدود هدفش نه گسترش جنگ بلکه جلوگیری از دخالت در جنگ جاری است.
حملات ارتش آمریکا در عراق به کتائب حزب الله یا حشد الشعبی، حملات ارتش اسرائیل در جنوب لبنان به مواضع حزب الله، پیغام ها به جمهوری اسلامی که خود را وارد جنگ نکند، همینطور حمله موشکی و پهپادی به بیش از ٦٠ مرکز حوثی ها در یمن و مشخصاً صنعا، هنوز همین هدف و چهارچوب را دنبال می کنند. اینکه آیا میتوانند خود را در این بالانس نگاهدارند یا نه، فکر میکنم برای خود دولتها و نیروهای درگیر هم پاسخ قطعی ندارد. نه دولت اسرائیل علیرغم شعارهای فاشیستی توان ورود به جنگ در چند جبهه را بطور همزمان دارد و نه دولت آمریکا میخواهد در این مقیاس وارد جنگ با اسلام سیاسی شود و نه شرایط پیشا-انتخاباتی برای این اقدام را مطلوب تلقی میکنند. باید توجه کرد که حمله بایدن به حوثی ها مورد توجه و تائید عمده نیروهای جمهوریخواه و هیئت حاکمه آمریکا و دولتهای موئتلف قرار گرفت. به نظر ما آمریکا و دولتهای غربی هنوز به اسلام سیاسی و نیروهای متفرقه آن در جنگ و رقابت شان نیاز دارند. هدف آنها نه رودروئی با اسلام سیاسی و درهم کوبیدن آن بلکه تحمیل تعادل جدیدی به اسلام سیاسی است. در حدی که چوب لای چرخ آمریکا و موئتلفینش نگذارند اما میتوانند هر جنایتی در حوزه نفوذشان صورت دهند. اما این سیاست بشدت بی در و پیکر و غیر قابل کنترل است. نه آمریکا و نه هیچ دولتی در منطقه کنترلی بر جنبش اسلامی حتی دست سازترین آنها ندارد و جریانات اسلامی نیز در بحران اخیر مشروطه خودشان را دنبال می کنند.
در یمن جنگی شش الی هشت ساله در جریان بوده که ائتلافی بزرگ به رهبری عربستان با حمایت آمریکا، یمن را به یک ویرانه تبدیل و کشور را دچار قحطی کرد. این جنگ ارتجاعی بیش از ٢٠٠ هزار کشته و دهها هزار معلول و زخمی برجای گذاشت و میلیونها تن را آواره کرد اما نتوانست حوثی ها را از میدان بدر کند و قدرت دولت سابق یمن و متحد عربستان عبد ربه منصور هادی را اعاده کند. متعاقب آن دولت آمریکا حوثی ها را از “لیست تروریستی”اش بیرون کشید و به حاکمیت دوفاکتوی حوثی ها در صنعا رضایت داد. اما حملات پی در پی حوثی ها در طی جنگ اسرائیل علیه مردم بیدفاع فلسطین، بیش از ٢٧ حمله به کشتی های تجاری در تنگه باب المندب و دریای سرخ، نظر به تاثیرات بلافصل اقتصادی در تجارت جهانی که حدود ١٢٪ آن و سهم مهمی از نفت و گاز (٤ میلیون تن نفت) از این تنگه میگذرد، آمریکا و کشورهای مختلف را وادار به تشکیل ائتلافی برای “حفاظت از تجارت جهانی” کرد. اما این ائتلاف نیز مانع حملات حوثی ها نشد. ناامن شدن این آبراه مهم جهانی و لاجرم تغییر مسیر و دور زدن کشتی ها و افزایش زمان و هزینه های تمام شده ترانسپورت، تعدادی از مهمترین صنایع را دچار توقف تولید و یا تعطیلی موقت کرد. افزایش قیمت نفت، افزایش هزینه های باربری، تحمیل ده میلیارد دلار هزینه اضافی روزانه به تجارت جهانی تنها برای کشورهای غربی، زمان لازم برای تغییر مسیر کشتی ها برای کمپانیهای بزرگ و دولتها قابل تحمل نبود. این برای آمریکا فرصت مناسبی است که بعنوان “پلیس جهان” برای جلوگیری از “اخلال در تجارت جهانی” و “تامین امنیت دریائی” وارد عمل شود و همراه با انگلیس و حمایت دولتهای مختلف به مراکز حوثی ها حمله کند. عملیاتی اخطاری با هدف محدود کنترل حوثی ها و جلوگیری از مزاحمت آنها برای کشتی های تجاری. آمریکا تا امروز چهارشنبه ٢٧ دی، دو مورد به سیستم پدافندی و راداری و یک سکوی موشکی حوثی ها حمله کرده است. اما نه این حملات برای حوثی ها جدید است و نه میتواند مانعی برای عدم تکرار حملات مشابه باشد. اینرا همه شان بخوبی میدانند. آمریکا قبل از حمله به حوثی ها به رژیم ایران اخطار میدهد و پیام خصوصی میفرستد و تلاش میکند جمهوری اسلامی و نیروهای موئتلفش را از ورود به جنگ دور کند.
در ترکیه اردوغان درست مانند نتانیاهو مشغول حملات مکرر و بمباران در کردستان سوریه و عراق علیه نیروهای مخالف خویش از جمله پ ی د و پ ک ک است. در افغانستان طالبان وحشی که با سلام و صلوات بایدن مجددا سرکار آورده شد، فرصت را مغتنم شمرده و بیش از پیش بجان زنان افتاده و مشغول مسابقه زن کشی با خامنه ای است. در فضای جنگ و نسل کشی در غزه هر دولتی تلاش میکند سیاست قدیمی تر خود را با هزینه کمتری دنبال کند. جمهوری اسلامی که هر روز در سوریه مورد حمله ارتش اسرائیل قرار میگیرد و بجز رجزخوانی و شعار دادن نه میتواند و نه قصد دارد وارد تقابلی سرراست با ارتش اسرائیل شود، از نیروهای نیابتی اش استفاده میکند و هر عمل آنها را بحساب “انتقام از اسرائیل” میگذارد. حوثی ها یا انصارالله یک نیروی مزدور جمهوری اسلامی و یک زیر مجموعه و پروکسی حزب الله لبنان در یمن محسوب میشوند و امکانات فنی و تسلیحاتی شان را نیز از حزب الله لبنان و جمهوری اسلامی میگیرند. حوثی ها دو روز بعد از حملات موشکی ارتش آمریکا و انگلیس، دو موشک به کشتی های تجاری شلیک کردند. آنها مدعی اند که ممانعتی برای تجارت جهانی در دریای سرخ ایجاد نکردند و صرفا به کشتی های به مقصد اسرائیل حمله میکنند. اما نه هیچ شرکت کشتیرانی میتواند روی این ادعا حساب باز کند و نه هدف از ناامن کردن تنگه باب المندب و دریای سرخ دودش فقط به چشم دولت اسرائیل میرود. عربستان سعودی و کل کشورهای منطقه و دولتهای جهان نمیخواهند امنیت دریائی و حمل و نقل و تجارت زیر سوال برود. دولت آمریکا و موئتلفین نیز بعنوان پاسبان تجارت جهانی نظم سرمایه نیز فرصت را غنیمت شمرده و واکنش نشان دادند. این مقدمه ای برای استقرار یک نیروی فراملیتی در دریای سرخ با توجه به موقعیت ضعیف و ناپایدار جیبوتی و یمن و از آنطرف اوضاع سودان و راهزنی دریائی است. ناامنی کنونی از راههای آبی و هوائی تا تروریسم لجام گسیخته دولتی و اسلامی در گوشه گوشه جهان، کارنامه سیاست دولتها در دفاع از نیروهای ارتجاعی اسلامی است که بدون حمایت همین دولتها قادر به حفظ موقعیت کنونی خود نیستند.
جمهوری اسلامی که روی تحرک نیروهای نیابتی اش مانور میدهد، علیرغم رجزخوانی ها در تهران راساً قصد ندارد وارد جنگی تمام عیار شود. جمهوری اسلامی وعده های پوچ “انتقام سخت” را به قتل مردم بیدفاع در ایران و فرافکنی در مقابل اسرائیل ترجمه میکند تا هم ناتوانی خود را بپوشاند و هم فاصله خود را با جنگ مستقیم حفظ کرده باشد. حمله موشکی و پهپادی به اقلیم کردستان عراق در دوشنبه شب نیز از این جنس است. از سوئی میگویند به “یک مرکز موساد اسرائیل در کردستان عراق” حمله کردند و از سوی دیگر میگویند مراکز “ضد انقلاب” را درهم کوبیده اند. حمله موشکی سه شنبه به مناطقی در استان ادلب سوریه و مناطق مرزی پاکستان با بهانه “انتقام از داعش و جیش العدل” به بهانه و در پاسخ به بمبگذاری های کرمان صورت گرفته است. از پیش روشن بود و ما تاکید کردیم که جمهوری اسلامی که خود اولین کاندید قتل عام مردم غیر نظامی در مراسم کشته شدن قاسم سلیمانی است، تعدادی بیخبر را بعنوان “عوامل داخلی” بازداشت و زیر شکنجه میبرد و به مناطق مرزی موشک پرانی خواهد کرد. امری که در فاصله چند روز پشت سرهم رخ داد. رسانه های جمهوری اسلامی و اطلاعیه های سپاه پاسداران مدعی اند که به “دو مقر مهم” جیش العدل در خاک پاکستان حمله و آنها را تماما منهدم کرده اند و یا از شناسائی مقرهای فرماندهی داعش در سوریه و نابودی آنها با موشک های بالستیک خبر میدهند. این موشک ها در مناطق تحت کنترل “هیئت تحریرالشام یا جبهه النصره” و “حزب اسلامی ترکستانی” در استان ادلب اصابت کرده است.
لذا ما با گسترش تحرک نظامی دولتها و نیروهای غیر دولتی جنبش اسلامی در منطقه بدنبال جنگ اسرائیل علیه مردم فلسطین روبرو هستیم که هر سوئی توجیهات خود را دارد و بعضا به مسئله فلسطین وصل میکند اما هر کدام منافع خود را دنبال میکنند، برای مواقعیت برتر خود در داخل کشور و در تقابل با رقبای منطقه ای تلاش می کنند، اما این تلاشها مطلقاً سر سوزنی ربطی به مردم فلسطین و رهائی آنها از یوغ آپارتاید اسرائیل و نسل کشی جاری ندارد.
دولتهای رقیب نیز در این جنگ منافع مختلفی دارند. عربستان سعودی خواهان جنگ در بغل گوشش نیست و تجربه جنگ شش ساله و به نتیجه نرسیده در یمن را در کارنامه دارد. تشدید بحران در خاورمیانه بنفع سیاست دولت چین و طرحهای بزرگ اقتصادیش نیست و مایل نیست ائتلاف دولتهای غربی در خاورمیانه و راه های دریائی که آسیا را به آفریقا و اروپا وصل میکند اخلال جدی ایجاد کنند. روسیه شاید در متن جنگ اوکراین راضی باشد که اوضاع جنگی موقتاً گسترش یابد تا نگاه ها از اوکراین و روسیه دور شود اما از شلنگ تخته انداختن آمریکا و موئتلفینش خوشحال نیست. دولتهای اروپائی موضع یکسانی ندارند و جملگی دیوارهایشان را برای ورود مهاجران و فراریان از جنگ خاورمیانه بالاتر میبرند. تاثیرات جنگ در اوکراین روی اروپا و بویژه مردم عادی هنوز سنگین و نفسگیر است و رویدادهای ماههای اخیر در خاورمیانه و تاثیرات آن بر اقتصاد جهانی نیز اوضاع را پیچیده تر کرده است. مضافاً اینکه سیاست یکجانبه دمکراسی غربی و دفاع از نسل کشی دولت اسرائیل از یکسو و اعمال راسیسم علیه مهاجران توسط دول غربی از سوی دیگر، جدال را وارد کشورهای اروپائی کرده است. همه اینها و مسائل قدیم و حل نشده، اروپا را محتاط تر میکند.
ما با وضعیت صلح روبرو نیستیم تا از گسترش جنگ سخن بگوئیم، جنگ و یا جنگهای موسمی یک داده جهان امروز است. مخاطرات این اوضاع تنها ظرفیت گسترش جنگ و تکرار کشتارهای مهیب نیست بلکه شرایط سیاسی در کشورهای مختلف را هرچه بیشتر به راست سوق میدهد و به قدرتگیری نیروهای دست راستی و فاشیست نیرو میدهد. زمینه های این کشمکش جنگ قطبهای سرمایه داری برای شکل دادن به سیمای جهان بعد از افول آمریکا بعنوان رهبر و تنها ابرقدرت جهان و شکلگیری ساختارها و آرایش جدید قدرتها و قطبهای جهانی سرمایه داری است. خاورمیانه از این اوضاع منفک نیست و خود با بحرانهای قدیمی تر مانند مسئله تاکنون لاینحل فلسطین و جنبش اسلام سیاسی بعنوان یک نیروی مدعی قدرت و بشدت دست راستی و ضد جامعه روبرو است. در عین حال خاورمیانه و جهان نیز دستخوش اعتراض و تغییر متناسب با زمانه خویش است. این دولتها و نیروهای ارتجاعی نهایتا اوضاع سابق را با تغییراتی در جایگاه خود اعاده میکنند. در مقابل طبقه کارگر این کشورها و نسل جدید برای زندگی و آینده تلاش میکنند و بخشهای پیشرو جامعه منافع آنی و آتی خود را در فرجام کشمکش بالائی ها نمی بینند.
ما بعنوان حزب کمونیست کارگری – حکمتیست، منافع کارگران و مردم زحمتکش و نسل جدید پیشرو را در تناقض مهلک با اهداف ارتجاعی این جنگها و نیروهای ارتجاعی تر آنها میدانیم. خاورمیانه کنونی ماندگار نیست و “خاورمیانه جدید” مورد نظر بورژوازی یک عقبگرد کامل به عهد عتیق است. راه حل تامین امنیت و همزیستی مردم منطقه و جهان رهائی از سلطه میلیتاریسم و قلدری و فعال مایشائی نیروهای ارتجاعی نظم کنونی است. از نظر ما دولتهای میلیتاریست و جنگ طلب و تروریست و آدمکش را باید بزیر کشید. دولتهای اسلامی سرمایه دشمن طبقه کارگر و مردمی هستند که روزمره تحت سرکوب و بیکاری و گرسنگی اند. از “خاورمیانه جدید” مد نظر این دولتها و دولت اسرائیل بعنوان پاسگاه حافظ منافع آنها، بطور روشنی با هولاکاست در غزه رونمائی شده است. مردم خاورمیانه و جهان این توحش و تروریسم عنان گسیخته و نسل کشی را نمیخواهند و بر حل مسئله فلسطین اصرار دارند. این روندهای ارتجاعی جاری به ضرر تحرکات انقلابی در ایران و منطقه است و تنها یک حرکت گسترده خلاف جریان ازجمله برآمد مجدد توده ای و کارگری و دورخیز برای تغییرات انقلابی در این کشورها میتواند افسار این نیروهای ارتجاعی دولتی و غیر دولتی را بکشد. آمریکا و روسیه و چین و دیکتاتوری های اسلامی و کشورهای مستبد منطقه تنها اوضاع کنونی را پیچیده تر میکنند و هر آینه جنگ و کشمکش و رقابت آنها شرایط وخیم تری را به مردم در منطقه و جهان تحمیل میکند.
ما طبقه کارگر و مردم آزادیخواه کشورهای منطقه را به تقویت همبستگی انترناسیونالیستی و مبارزه برای سرنگونی دولتهای استبدادی و فاشیستی و اسلامی فرامیخوانیم. حل مسئله فلسطین و پایان دادن به مشقات بی پایان مردم محروم راهی جز تغییرات بزرگ در صحنه سیاست ندارد. تحولات انقلابی در ایران و سرنگونی جمهوری اسلامی تاثیرات عمیقی در اوضاع منطقه و جهان ببار می آورد. موشک پرانی جمهوری اسلامی در منطقه قرار است شکنندگی اش را بپوشاند و معادله و صورت مسئله سیاست در ایران را تغییر دهد. سرنگونی جمهوری اسلامی ورق سیاست را در منطقه برمیگرداند و اسلام سیاسی و نیروهای موئتلف و نیابتی رژیم اسلامی را دچار حضیض می کند. طبقه کارگر و مردمی که در تلاش برای خلاصی از جمهوری اسلامی اند، تنها پلاتفرم امنیت و همزیستی مسالمت آمیز و پایدار در منطقه و نیروی تعیین کننده یک صف قدرتمند انترناسیونالیستی در برابر نیروهای متفرقه و مرتجع بورژوائی و جنگ طلب هستند. پیروزی و شکست در هر سوی جنگهای ارتجاعی جاری حاصلی جز گسترش سرکوب و فقر و ویرانی برای کارگران و مردم منطقه ندارد، اما یک پیروزی انقلابی در ایران و برآمد مجدد انقلابی در کشورهای مهم منطقه میتواند سنگ بنای خاورمیانه ای براستی جدید و انقلابی باشد.
١٧ ژانویه ٢٠٢٤