از سال ۲۰۲۳ قریب ۲۰ کودتای نظامی اکثرا به فرجام رسیده در افریقا, آسیا و امریکای جنوبی به وقوع پیوسته است. از این تعداد ۱۳ کودتا در افریقا اتفاق افتاده که در وحله اول مورد توجه قرار میگیرد. در ۷ سال گذشته از ۱۲ کودتای نظامی۱۰کودتا در افریقا بوده و از سال ۲۰۲۱ یعنی در عرض ۳ سال هشت کودتا را افریقا به اسم خود ثبت کرده است.
این آمار و همچنین صرف مقایسه این امار با آمار کودتاهای دوران جنگ سرد از سال۱۹۶۰ تا ۲۰۰۰ زنگ خطری است که نشان میدهد کشورهای افریقایی به چه ورطه وحشتناکی کشیده شده اند. در ۴۰ سال جنگ سرد جمعا ۲۰ کودتای نظامی در جهان اتفاق افتاده. آسیا ۱۱/اروپا ۳/ افریقا ۳ وامریکای جنوبی۳.
میتوان گفت آندوره تمرگز کودتاهای نظامی در آسیا بوده است ولی در ۲۰ سال گذشته اولا کودتاهای نظامی به همان اندازه چهل سال دوران جنگ سرد بوده و بیشتر به افریقا متمرکز شده. ثانیا یریود زمانی آن کوتاهتر میشوند. در این میان کودتا در سودان از یک طرف و کودتاهای زنجیره ای چهار کشور همسایه نیجر/ مالی/گیونیا و بورکینا فازو از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳از طرف دیگر جلب توجه میکند.
سودان
در سال۲۰۱۹ عمر البشیر حاکم سودان در پی کودتای ارتش و «نیروهای پشنیبانی سریع» سرنگون شد. اعتراضات مردم و اتحادیه های گارگری آغازگر این سرنگونی بودند. ولی ارتش برای جلوگیری از شدت اعتراضات پیش دستی کرد و با کودتا مسیر اعتراضات را به بی راهه برد. ارتش همراه نیروهای پشمیبانی سریع دولتی حکومت موقت را بدست گرفتند و اعتراضات مردمی و اتحادیه های کارگری را از صحنه سیاست عقب راندند.
ار ماه اپریل ۲۰۲۳ بر پایه اختلافات دو نیروی کودتا جنگ خانمان سوزی تمام سودان را در گرفت. طبق گزارش سازمان امداد رسانی « سیو- کودکان» در خارطوم پایتخت سودان از ماه مه تا سپتامبر ۱۲۰۰ کودک از گرسنگی و بیماری جان خود را از دست دادند. از ۸۹ بیمارستان خرطوم ۷۱ بیمارستان آن از کار افتادند.
سازمان ملل اعتراف گرده۴۰ درصد مردم سودان یعنی ۲۰ میلیون نفر در معرض گرسنگی هستند. از آغاز جنگ تا اخر سال گذشته ۱۲۰۰۰ نفر گشته شده اند و ۳۳۰۰۰ نفر زخمی و نزدیک به ۷ میلیون آواره شده اند. سازمان کمک رسانی نروژی این امار را ۹ میلیون نفر در سال جاری اعلام میکند. دو سوم آوارگان را کودکان تشگیل میدهد. در میان تزدیک به هفت میلیون آواره جنگی بیشتر از ۱۱۰۰۰۰ زن باردار علاوه بر فلاکت آوارگی و گرسنگی باید با این مشکل هم با خود گلنجار بروند. طبق گزارش سازمان ملل فقط در منطقه دافور در شرق سودان ۱۵۰۰۰ نفر در پی جنگ دو نیروی دولتی جان خود را از دست داده اند.
جمهوری اسلامی از ارتش پشتیبانی میکند و امارات از طرف مقابل. نیروهای پشتیبانی سریع بخش اعظم خرطوم را در تصرف داشتند. ارتش به کمک مستشاران و پهپاد های ایرانی اخیرا دست بالا را دارد و بیشترین مناطق را پس گرفته است. بقیه مناطق سودان هنوز در اختیار نیروهای پشتیبانی سریع است و همچنین چهار نیروی مخالف ارتش از جمله القاعده مناطق کوچکتری را کنترل میکنند. جمهوری اسلامی اخیرا دویاره سفارت خود را در خارطوم دایر کرده است. غیر از ایران دولت جین هم از عمر البشیر پشتیبانی میکرد. روسیه هم پنهانی دستی در کار داشته ولی بخاطر جنگ در اکراین بیشتر ایران را در آن در گیر کرده است.
چرا دنیا در برابر این فجایع انسانی ساکت است؟ چرا در حالیکه وسعت جنایت و گشنار دسته جمعی و گرسنگی و آواره گی در سودان که به مراتب از فجایع جنگ در اکراین و نسل کشی در غزه بیشتر است , همه ساکتند؟
دولتها و بخصوص دول غربی را میفهمم. در سودان موجودیت ناتو و اسراییل بخطر نیفتاده. آنجا مسیر لوله های انتقال نفت و گاز به اروپا نیست. آنجا فقط ادمها زندگی میکنند و خاصیت بیشتری برای غرب ندارد .ولی کجا هستند آن نیروی سومی که به اعتراض به جنگ در اکراین و نسل کشی در غزه خیابانهای شهرهای غرب را تسخسر گردند؟
کمربند کودتا
این نامی است که دول غربی برای چهار کشور افریقایی همسایه « نیجر/مالی/گیونیا و بورکینا فازو» بکار میبرند که در آنها درعرض دو سال اخیر به دنبال هم کودتای نظامی اتفاق افتاده است.
نیجر با ۲۴ میلیون جمعیت فقیرترین کشور جهان محسوب میشود. آخرین رئیس جمهور آن محمد بازوم یک معلم فعال اتحادیه ای و از حزب «دمکراسی و سوسیالیسم » بود که ۲۰۲۱ انتخاب شد. سال ۲۰۲۳ با کودتای نظامی کنار گذاشته شد. سن متوسط جمعیت نیجر ۱۵ سال است و قریب ۵۰ درصد جوانان بیکار هستند. با این وجود در آخر لیست کمک مالی سازمان ملل قرار دارد. دو کشور کوچکتر دیگر یعنی گیوتیا و بورکینا شرایط بهتری نسبت به نیجر ندارند.
کشورمالی نفش بسزایی در این کمربند کودتا دارد.اوایل سال ۲۰۲۱ ارتش کودتا میکند. رئیس ارتش هر چند در کشورهای اروپایی و امریکا تربیت شده ولی میانه خوبی هم با روسیه داشته. فصل مشترگ تاریخی و اجتماعی این چهار کشور کار را برای روسیه آسانتر کرد تا کودتاهای پی در پی در عرض سه سال با همکاری پنهانی چین سازماندهی کند.
هر چهار کشور جز کشورهای مستعمره فرانسه بوده اند. بعد از استقلالهای دهه شصت فرانسه نفوذش را به طرق دیگر در این منطقه حفظ کرده بود. در قالب دمکراسی سالها به استخراج منابع طبیعی مثل طلا و الماس و اورانیوم پرداخته است. دول آلمان و امریکا هم شریگ دزد بوده اند. چند سال اخیر به نام دمکراسی و مقابله با اسلامیستها فرانسه و آلمان نیروی نظامی زیادی در انجا مستقر کردند. بعد ار کودتا و حظور نیروهای واگنر روسیه در مالی، مجبور شدند آنجا را ترک کنند.
در زمینه اعتراضات مردم در اثر فقر و بیکاری و گرسنگی, روسیه توانست فضای ضد غربی بخصوص ضد فرانسوی ایجاد کند تا کودتا ها با دردسر کمتری یه سرانجام برسند. مردم ریشه فقر و فلاکت خود را در استعمار فرانسه و دولتهای محلی حامی غرب میدانند. علاوه بر اینها تاخت و تاز وحشیانه گروههای اسلامی باعث شده اعتراضات مردمی نتواتد جایگاه تعیین کننده ای در سیاست این مناطق پیدا کند. در این زمینه سیاسی و اجتماعی است که روسیه امکان یافته به معنی دقیق کلمه کودتاهای روسی مدل سالهای جنگ سرد را دوباره سازمان دهد.
افریقا متاسفانه آبستن کودتاها و ضد کودتاهای بیشتری است. در سایه این کودتاها جنگهای بیشتری به مردم تحمیل شده و خواهد شد. افریقا از یک طرف میدان تاخت و تاز روسیه و چین این ابرقدرتهای تازه به دوران رسیده و از طرف دیگر مدعیان و وارثان سنتی دوران استعماری یعنی دول اروپایی و امریکا شده است. هر جایی روسیه و چین جا خوش میکنند, جمهوری اسلامی را هم بدنبال خود یدک میگشند. و هر جا جمهوری اسلامی ایران پا میگذارد گروههای تروریستی اسلامی خود را را سازمان وفعال می شوند.
این تغییر تناسب قوای سیاسی و نظامی در افریقا به موازات جنگ در اکراین, غرب را غافلگیر کرده است. به همین خاطر در بیانیه کنفرانس ۷۵ سالگی ناتو, بخشی از کشورهای افریقایی به دایره «کشورهای نامطلوب» اضافه شده که با نظم حهانی مبنی بر قانون غرب دیگر خوانایی ندارند. آنان این بخش از افریقا را کمربتد کودتا نامیده اند.
اول اوت 2024
