تلویزیون پرتو: در مورد سابقه روز حکمت صحبت کنید؟ آیا این روز یک روز حزبی است یا عمومی تر و جنبشی تر است؟
رحمان حسین زاده: سابقه روز حکمت به سال ۲۰۰۳ میلادی بر میگردد. متأسفانه یک سال قبلترش یعنی سال ۲۰۰۲ مرگ نابهنگام به سراغ منصور حکمت آمد و از میان ما رفت. در سالگرد مرگ حکمت، دفتر سیاسی وقت حزب کمونیست کارگری ایران مناسبت هفته حکمت را تصویب کردیم که با روز تولد منصور حکمت در چهاردهم خرداد برابر با چهارم ژوئن هر سال شروع میشود. هدف این بود که در هفته حکمت با ابتکارات مختلف افکار و سیاست و پراتیک و شخصیت و کاراکتر او را بشناسانیم. بعد از آن هر سال ما هفته حکمت را برگزار میکردیم. بعد از ده سال در حزب کمونیست کارگری – حکمتیست به این نتیجه رسیدیم که به منظور پراکنده نشدن انرژی و ابتکارها در طول یک هفته برای برگزاری مناسبت گرامیداشت حکمت، تمرکز ویژه ای بر روی روز تولد او یعنی چهاردهم خرداد هر سال داشته باشیم، در نتیجه از سال ۲۰۱۳ میلادی ما هفته حکمت را به روز حکمت تغییر دادیم. گرامیداشت منصور حکمت از ۲۰۰۳ به بعد در جنبش کمونیسم کارگری و جنبش آزادیخواهی و برابری طلبی وجود داشته و ما تلاش ویژه ای در معرفی و گرامیداشت حکمت داریم. ما بارها نوشتیم و گفتیم، روز حکمت مناسبت حزبی نیست، بلکه به همه انسانها و فعالین و تحرک سیاسی و حزبی و جنبشی مربوط است که در افکار و سیاستهای حکمت و حتی بخشی از آن خود را شریک میدانند و برای منصور حکمت و سیاست و پراتیک و شخصیت آن ارزش قائلند.
تلویزیون پرتو: چرا روز تولد حکمت را برای این مناسبت انتخاب کردید؟
رحمان حسین زاده: برای این مناسبت روز تولد و روز مرگ حکمت هر دو وجود داشتند که انتخاب کنیم، از نظر ما روز تولد حکمت انطباق بیشتر با هدف این گرامیداشت داشت. روزی است که شخصیتی بزرگ و یک مارکسیست بزرگ به دنیا آمده است.
تلویزیون پرتو: آیا گرامیداشت روز حکمت نوعی شخصیت پرستی نیست تا به قول بعضی ها او را بزرگ جلوه دهید؟
رحمان حسین زاده: واقعیت این است که منصور حکمت شخصیت بزرگی است. لازم نیست ما بزرگ جلوه اش دهیم. او مارکسیست بزرگی بود که متأسفانه عمرش کوتاه بود تا کل نبوغ و مهارت و تاثیرات خود را در جدال طبقاتی که روزمره به حضور انسانها و رهبرانی چون او محتاج است، نشان دهد. او ۵۱ سال عمر کرد و ۲۵ سال عمر مفید سیاسی او بود که متشکل و متحزب، نبوغ و افکار و تئوری و نظریات و سیاست و پراتیک خود را به جنبش طبقه کارگر و به جنبش آزادیخواهی و برابری طلبی عرضه کرد. در همین دوره ۲۵ ساله انبوهی از کار نظری، سیاسی و عملی و ابتکارات و ایجاد تحزب کمونیستی را در صحنه سیاست ایران و عراق عرضه کرد. منصور حکمت انسان بزرگی بود که نه تنها ما دوستداران او بلکه دوست و دشمن به بزرگی او اذعان دارند. بد شانسی نابهنگامی بود که جنبش کمونیستی و طبقه کارگر با آن روبرو شد و مارکسیستی اینچنین بزرگ از میان ما رفت. او در ۲۵ سال عمر مفید سیاسی خود تلاش زیادی برای دگرگونی و تغییر، برای سازماندهی انقلاب کارگری از جمله در صحنه سیاست ایران انجام داد که اگر تحول انقلابی و انقلاب در صحنه سیاست ایران اتفاق می افتاد و این دگرگونی زیر پرچم کمونیسم کارگری و منصور حکمت سازمان می یافت، آنگاه عظمت منصور حکمت نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا خود را نشان می داد و این قامت بزرگ، دنیا را متوجه خود می کرد. همانگونه که لنین در رأس انقلاب کارگری، انقلاب بلشویکی را سازمان داد و دنیا را متوجه ابتکار و نبوغ خود کرد. منصور حکمت آثار مهم و حزب قدرتمندی از خود بجا گذاشت و در عراق حزب کمونیست کارگری بوجود آمد. مسأله دیگر این بود که منصور حکمت مارکسیست برجسته ای بود که در جغرافیای ایران فعالیت می کرد و به زبان فارسی ادبیات خود را منتشر می کرد. اگر او زاده کشور بزرگ غربی مانند آلمان، انگلیس و فرانسه و یا آمریکا بود و به زبان انگلیسی که جهانشمول است می نوشت و مارکسیسم او به زبان انگلیسی منتشر می شد آنگاه قامت بزرگتر او را می دیدیم. ما دلبخواهی اورا بزرگ نشان نمیدهیم. بلکه او خود شخصیت بزرگی بود. آیا درباره این موضوع کیش شخصیتی وجود دارد؟ ما از او کیش درست نکردیم و نمی کنیم، خط قرمز هم دور آن نکشیدیم، اما تلاش میکنیم این رهبر مارکسیست را آنطور که بود، بشناسانیم. برای انسانهای بزرگ از چپ و راست، روز گرامیداشت و معرفی و شناساندن هست. واقعیت این است که جنبشهای اجتماعی بزرگ و شخصیتهای بزرگ آن دوستان و مخالفان و دشمنانی هم دارند، مخالفان و دشمنانش نمیخواهند از لحظات مهم آن جنبش و دستاوردهای مهم آن و از رهبران و شخصیتهایش به نیکی یاد شود، شناسانده شود، گرامی داشته شود. به ویژه این حساسیت در مورد کمونیسم و جنبش کارگری و آزادیخواهی بیشتر است، چون بورژوازی ابزار و امکانات بسیاری در اختیاردارد تا علیه جنبش کمونیستی و کارگری فضا سازی کنند. بخواهند یا نخواهند روز تولد مارکس و روز انتشار کاپیتال و روز انتشار مانیفست مهمند و گرامی داشته می شوند. بسیاری دوستداران او هستند و برایش احترام قائلند و آثار او را بازخوانی می کنند و در عین حال دشمنان زیادی هم دارد. درباره موضوع حکمت هم همینگونه است. مخالفان و دشمنان منصور حکمت این ادعا را دارند که ما شخصیت پرستی می کنیم. اما در مورد شخصیتهای بورژواها مناسبتها به خاطر آنها را عادی میدانند. در صحنه سیاست ایران ملی گراها همه سالها روزی برای گرامیداشت مصدق دارند. مسئله ملی شدن صنعت نفت ایران را بهانه کردند، میپرسم این اتفاق چه چیزی برای مزدبگیران و شهروندان عادی جامعه ایران داشت؟ هیچ. مطلقأ به اتفاقی مفید برای طبقه کارگر ایران و طبقه مزدبگیر و زحمتکش ایران تبدیل نشد. ببینید اسلامیها در مورد خمینی جنایتکار چکار میکنند! یا در مورد رضاخان و محمد رضا پهلوی که بیش از نیم قرن خون مردم ایران را در شیشه کردند! میخواهم بگویم جنبش های مختلف دیگر هم انواع مناسبتها و انواع گرامیداشت برای چهره ها و شخصیتهای خود دارند که بسیاری از آنها مرتجع بوده و علیه اهداف کارگری و انسانی بوده اند. کسی به آنها نمی گوید که شما شخصیت پرستی می کنید. برای ما کمونیستها که از منصور حکمت و عظمت اهداف و تلاش او صحبت می کنیم، فورا کارت زرد کیش شخصیت را جلو میکشند. ما از معمار و بنیانگذار کمونیسم معاصر ایران یاد میکنیم، از دستاوردهایش صحبت میکنیم و مهمتر به آن مراجعه میکنیم که همین امروز باید مبنای سیاست و پراتیک ما باشد و به نسل جوان منتقل شود که متاسفانه در موارد متعدد به آنها رجوع نمیشود و مورد اتکا قرار نمیگیرند.
تلویزیون پرتو: هدف حزب کمونیست کارگری – حکمتیست از گرامیداشت روز حکمت چیست؟
رحمان حسین زاده: گفتم روز حکمت روز حزبی نیست. حتی ابتکار آن از حزب حکمتیست شروع نشد. در حزب کمونیست کارگری ایران آنرا تصویب کردیم و حزب حکمتیست گرامیداشت حکمت را پیگیرانه ادامه داده است. حقیقت این است که منصور حکمت فقط مربوط و متعلق به حزب حکمتیست و یک سازمان و یک حزب معین نیست. او یک رهبر و یک شخصیت بزرگ بود که تصویر عمومی تری از خود بجا گذاشته است. منصور حکمت رهبر جنبش کمونیسم کارگری است. جنبش کمونیسم کارگری به عنوان جنبش اعتراضی طبقه کارگر علیه سرمایه و علیه سرمایه داری است. دامنه این تعریف بسیار وسیع تر از حزب حکمتیست و حتی احزابی است که خود را کمونیسم کارگری در ایران و عراق و کردستان عراق می دانند. به عنوان نمونه هم اکنون در فرانسه و ایتالیا و در آمریکا فعالین و نهادها و سازمانهایی هستند که منصور حکمت را از آن خود می دانند. به این دلیل منصور حکمت چهره ای عمومی تر و متعلق به جنبش آزادیخواهی و برابری طلبی و متعلق به جنبش اعتراضی طبقه کارگر علیه سرمایه داری است. متعلق به هر جای این دنیاست که صف مستقل طبقه کارگر برای دگرگون کردن جامعه و نابودی بورژوازی و ساقط کردن آن به میدان بیاید. به این دلیل هیچگاه ما به روز حکمت بعنوان روز حزبی نگاه نکردیم و متعلق به همه آزادیخواهان و برابری طلبان و همه کسانی است که از سرمایه داری و از این نظم بیزارند و سرنگونی سرمایه داری و انقلاب کارگری را می خواهند. در کشوری مثل ایران کسانی که سرنگونی رژیم ارتجاعی بورژوا اسلامی را می خواهند، منصور حکمت با افکار و سیاستها و نظرات و ما به ازای سازمانی به جا مانده از او متعلق به آنها و جوابگوی تمام جنبش ها از جمله جنبش آزادی خواهی و برابری طلبی، جنبش کارگری، جنبش زنان، جنبش نسل جوان و جنبش انسان معترض به همه این عقب ماندگی که بورژوازی اسلامی به مردم تحمیل کرده است و آنها به خط مشی و داده های منصور حکمت وصل می شوند. روز حکمت پدیده ای عمومی تر است و به این دلیل انتظار این است که همه آزادیخواهان و برابری طلبان به روز حکمت رجوع کنند. روز حکمت فقط مراسم و گرامیداشت نیست. هدف از برگزاری روز حکمت در وهله اول و اساسأ معرفی تئوری ها، نظریات و افکار سیاست و نوشته ها و گفته ها و مکتوبات و آثار منصور حکمت است. به آدرس سایت منصور حکمت رجوع کنید و ۸۰ تا ۹۰ درصد آثار و ادبیات منصور حکمت هم نوشته ها و مکتوبات و هم فایلهای تصویری و صوتی در آنجا جمع آوری شده است که نه تنها ابعاد گسترده ای دارد بلکه عمق تئوری و نظریات او، عمق سیاست و پیش بینی و ابتکارات و اقدامات او در ایران که منجر به ایجاد حزب کمونیست ایران در وهله اول و بعد ایجاد حزب کمونیست کارگری ایران و در عراق منجر به ایجاد حزب کمونیست کارگری عراق و در ادامه بر اساس خط مشی او حزب حکمتیست و احزاب دیگر به نام کمونیست کارگری در منطقه خاورمیانه وجود دارند و فعالیت می کنند.
تلویزیون پرتو: در راستای اهداف این روز به طور مشخص در داخل کشور می توان چه اقداماتی انجام داد ؟
رحمان حسین زاده: در داخل کشور هم نباید رجوع به روز حکمت را صرفا به مراسم یادبود از منصور حکمت محدود کرد. کل آثار و ادبیاتی که منصور حکمت از خود به جا گذاشته ابزار ضروری امروز مبارزه و برای پیشبرد جدال طبقاتی است. اگر کارگر و طبقه کارگر در ایران می خواهد از مبارزه روزمره شان برای بهبود زندگی مثلا برای افزایش دستمزد دید روشنی داشته باشد و یا اساسی تر اینکه چگونه نیرو جمع کنند و طبقه کارگر و مردم آزادیخواه، یک انقلاب کارگری را سازمان دهیم و بورژوازی را ساقط کنند به تئوریها، نظریات، سیاست، برنامه ها، نوشته ها و مکتوبات و گفته های منصور حکمت احتیاج دارند. اگر مبارزه در راه آزادی زن است جنبش آزادی زن به خط مشی و سیاست به جا مانده از حکمت نیاز دارد. نسل جوان ایران در ابعاد مختلف اگر می خواهد دید روشنی برای آینده خود، آینده شاد و عاری از ستم داشته باشد به منصور حکمت و ادبیات او احتیاج دارد. کلأ مبارزه آزادیخواهانه برای رفع نابرابری و ستم و استثمار و برای بنیاد گذاشتن جامعه آزاد و برابر به کمونیسم حکمت در این دوران نیاز دارند. پس هر کس که به این نوع کمونیسم احتیاج دارد صرف نظر از اینکه به چه حزبی نزدیک است، باید سعی کنند در مناسبت روز حکمت به سهم خود در محل کار و زیست و در میان کارگران، در محیط اجتماعی و در دانشگاهها و … آثار حکمت را معرفی کند و تلاش کند اثری از منصور حکمت قابل دسترس باشد. معلوم است در داخل کشور بواسطه جمهوری اسلامی تناسب قوای نامناسب وجود دارد و جلو بسیاری از ابتکارات را گرفته است. اما دوستداران حکمت در محافل کمونیستی در میان کارگران، در دانشگاه و میان نسل جوان و در میان زنان سعی کنند انسانهای آزادیخواه را جمع کنند و اثری از منصور حکمت را معرفی کنند، نوشته ای از او را در این جمعها مطالعه کنند، گفته ای از منصور حکمت را گوش دهند و یا ویدیویی از او را نگاه کنند. کسانی اگر در این جمع شناخت بیشتری از افکار و سیاست و پراتیک حکمت دارند برای جمع سخنرانی کنند. یعنی قابل دسترس کردن آثار و ماتریالی که منصور حکمت از خود به جای گذاشته بسیار مهم است و مسأله بسیار اساسی است. آثار حکمت از اولین آثار او که خطوط عمده بوده، از سه منبع و سه جزء سوسیالیزم خلقی ایران و اسطوره بورژوازی ملی مترقی و تفاوتهای ما و مبانی کمونیسم کارگری تا آخرین نوشته های او بعد از ۱۱ سپتامبر و جهان بعد از ۱۱ سپتامبر، ادبیاتی غنی و افکار غنی است که می توان دوباره بدست گرفت و مطالعه و بازخوانی کرد. خطاب ما به تمام فعالین کمونیست و محافل کمونیست و کارگران مبارز این است که در روز حکمت به منصور حکمت و ادبیات او رجوع کنند و آن را قابل دسترس کنند و اشاعه دهند.
***
این مصاحبه بخشی از گفتگوی مفصلتری است که در سال ٢٠١٦ با تلویزیون پرتو انجام شده است.