“در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۰۸ کلیه کارگران تصفیه خانه آبادان که عده آنها عبارت از چهارده هزار نفر بودند اعتصاب کردند، اعتصابیون جلو تصفیه خانه متمرکز شده تقاضا کردند که:
۱- کلیه محبوسین که به اتهام تشکیل اتحادیه و به جرم مبارزه با ورود سَرجان کدمن و مخالفت با مذاکره در خصوص تمدید مدت قرار داد دارسی توقیف شده اند آزاد شوند.
۲- به کارگران بقدری حقوق بدهند که تکافوی حداقل معیشتشان را نماید.
۳- کارگران سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق داشته باشند.
۴- کلیه جرایم نقدی ملغی گردد.
۵- برای عموم کارگران متاهل و مجرد خانه تهیه شود.
۶- برای ایاب و ذهاب کارگران از منزل به کارخانه و برعکس وسایط نقلیه تهیه شود.
۷- آب اشامیدنی تصفیه کرده در دسترس عموم کارگران بگذارند.
۸- اخراج بدون علت کارگران که به میل انگلیسیها انجام میشود موقوف گردد.
۹- موضوع اخراج ابد از کار و لیست سیاه از بین رفته کارگران بلاتکلیف به کار گمارده شوند.
۱۰- وضع بیمارستان شرکت اصلاح شود و بایستی کلیه کارگران بیمار به حساب شرکت معالجه شوند.
۱۱- کتک زدن و تعدی و بی احترامی به کارگران ملغی گردد.
۱۲- آزادی و شخصیت حقوقی اتحادیه کارگران به رسمیت شناخته شود.
۱۳- به معلولین که بدون پرداخت دیناری از کار برکنار شده اند نسبت به سنوات خدمت و میزان صدمه ای که دیده اند مبلغی به عنوان خسارت پرداخت گردد.
۱۴- کارگران از حیث حوادث و پیری بیمه شوند.
۱۵- در فصل تابستان ساعات کار از هشت ساعت به هفت ساعت تقلیل یابد.
۱۶- عائله کارگران در مریض خانه شرکت بستری و به طور مجانی معالجه شوند.
۱۷- برای جلوگیری از اجحافات و گران فروشی تجار و به منظور بهبود زندگی کارگران شرکتی به نام شرکت تعاونی مصرف کارگران با سرمایه کمپانی تاسیس شود که کارگران در آن نظارت داشته باشند”. (از خاطرات و اسناد یوسف افتخاری)
اعتصاب بسرعت گسترش پیدا کرد و زنان کارگران و خانواده های کارگران به این اعتصاب پیوستند، شهر آبادان در ظرف یک ساعت به تصرف کامل کارگران درآمد، شهربانی تحت فرماندهی رکن الدین مختاری نتوانست در مقابل کارگران مقاومت کند و عقب نشینی کامل کرد. شرکت نفت عده ای اوباش را مامور کرد تا دست به تخریب اموال مردم بزند. کمیته اعتصاب از بین کارگران عده ای را با چوب مامور کرد که در سطع شهر از تخریب اموال مردم جلوگیری بعمل آورد. استفاده شرکت نفت از ماموران آتش نشانی برای درهم کوبیدن اعتصابیون نتیجه ای نداد و ماموران آتش نشانی به کارگران اعتصابی ملحق شدند. روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت خبر ورود یک کشتی جنگی و همان روز هشتصد نفر پاسبان و چند هزار نفر از سربازان وارد آبادان شدند، و با حمله به اعتصابیون و دستگیری حدود سیصد نفر، کارگران را وادار به بازگشت به کار کردند. دستگیرشدگان را که زنان و کودکان هم در بینشان بودند به اهواز منتقل کردند. این اعتصاب موجب شد تا کارگران به قسمتی از مطالباتشان برسند !
دستاوردهای اعتصاب
۱- سرجان کدمن منشی کل کمپانی نفت در اثر اعتصاب عمومی کارگران مجبور شد قطع مذاکره نموده و به لندن مراجعت کند. ۲- حقوق کارگران از پانزده درصد الی پنجاه درصد اضافه شد. ۳- کلیه کارگران بیکار در آبادان به کار گمارده شدند. ۴- عموم بلاک لیستها به کار گمارده شدند. ۵- کارگران مصدوم و معلول را که بدون پرداخت خسارتی از کار برکنار شده بودند از اطراف احضار کرده و با پرداخت مبلغی رضایت گرفتند. ۶- شروع به ساخت مساکن جهت کارگران با سابقه نمودند. ۷- کتک و بی احترامی و اخراج بدون علت و جرایم کارگران ملغی گردید. ۸- از طرف اولیای کمپانی به ادارات مربوطه دستور دادند که دقیقا به عرایض شکایات کارگران رسیدگی کرده و رضایت خاطر آنان را جلب نمایند. ۹- عده ای از مهندسین و مامورین انگلیسی که مورد تنفر و انزجار کارگران واقع شده بودند، به زور از کار برکنار شدند. ۱۰- تبعیدشدگان در اغلب نقاط ایران مخصوصا در مازندران و تهران شروع به فعالیت تشکیلاتی کرده نتایج فراوانی از عمل آنها عاید تشکیلات سری کارگران گردید. ۱۱- کارگران امیدوار شدند که میتوانند بوسیله مبارزات طبقاتی به اوضاع اسف آورشان بهبودی بخشند.
شکستهای اعتصاب
۱- عده ای از تبعید شدگان طوری خسارت دیدند که هنوز هم به آتش فقر و پریشانی میسوزند.
۲- عایله محبوسین و تبعید شدگان متحمل صدمات فوق العاده شدند که در نتیجه آن رشته زندگیشان طوری پاشیده که جبران آن برای آنها تا امروز (تاریخ بازگویی خاطرات) ممکن نشده است.
۳- دو نفر از اطفال شیرخوار در موقع تبعید زنان کارگر بین راه آبادان به اهواز در اثر گرما و فشار مامورین فوت کردند.
۴- دو نفر از رهبران اتحادیه کارگران را (آقایان رحیم خویی و یوسف افتخاری) مدت سیزده سال بلاتکلیف در زندانهای ایران حبس کرده و از هیچ گونه فشار و تعدی در باره آنها کوتاهی نکردند .
***